* Το κείμενο περιλαμβάνεται στο αφιέρωμα στον πόλεμο στην Ουκρανία του Τεύχους #4 της περιοδικής διαδικτυακής έκδοσης του ΙΝΠ “Με ευρυγώνιο φακό”. Βρείτε ολόκληρο το τεύχος εδώ: https://poulantzas.gr/yliko/me-evrygonio-fako-periodiki-ekdosi-gia-tis-diethneis-taseis-tefchos-4-ioulios-2022
Το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου 2022, ρωσικά στρατεύματα διέσχισαν τα σύνορα μεταξύ Λευκορωσίας και Ουκρανίας και σύμφωνα με τα λόγια της ρωσικής κυβέρνησης, ξεκίνησε η ειδική στρατιωτική επιχείρηση αποναζιστικοποίησης. Ωστόσο, σύμφωνα με τα λόγια των περισσότερων κυβερνήσεων στον κόσμο, ξεκίνησε η εισβολή στην Ουκρανία.
Η κλιμάκωση της έντασης δεν ήταν κάτι καινούργιο, αφού είχε αυξηθεί τους τελευταίους μήνες, ίσως και χρόνια, και παρόλο που οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες είχαν προειδοποιήσει γι’ αυτό, κανείς δεν πίστευε ότι η Ρωσία θα μπορούσε να πραγματοποιήσει την εισβολή.
Αυτή η δυσπιστία ήταν ιδιαίτερα έντονη στην αριστερά, καθώς δεν ήταν η πρώτη φορά που οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες έλεγαν κραυγαλέα ψέματα για να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους, οπότε η εισβολή αιφνιδίασε τους πάντες.
Αυτό ανάγκασε ολόκληρη την αριστερά να πάρει μια στάση, η οποία έγινε πιο συγκεκριμένη και σταθεροποιήθηκε με την πάροδο του χρόνου.
Επομένως, στόχος αυτού του άρθρου είναι να προσπαθήσει να συσχετίσει τις θέσεις που έλαβε η ισπανική αριστερά σε αυτό το πλαίσιο, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην καταλανική αριστερά.
Οι θέσεις που λαμβάνονται σε παγκόσμια κλίμακα θα μπορούσαν να χωριστούν σε τρεις βασικές προσεγγίσεις. Προφανώς, η καθεμιά έχει τις δικές της αποχρώσεις, αλλά αυτή η ταξινόμηση μπορεί να χρησιμεύσει ως οδηγός:
Η πρώτη είναι η μετωπική απόρριψη της ρωσικής εισβολής, αποκαλώντας την ιμπεριαλιστική επίθεση από μια υπερδύναμη σε ένα μικρότερο και ασθενέστερο κράτος. Ως εκ τούτου, θα ήταν καθήκον της αριστεράς να συνταχθεί με την αδύναμη πλευρά της σύγκρουσης. Αυτή η υποστήριξη θα μπορούσε να δοθεί κυρίως μέσω της αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας και όπλων στον ουκρανικό στρατό.
Οι υπερασπιστές αυτής της άποψης θα υποβαθμίσουν τις συμμαχίες της Ουκρανίας με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, καθώς και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις δημοκρατικές ελλείψεις που υπάρχουν στην Ουκρανία.
Κάποιες δυνάμεις θα προχωρήσουν περισσότερο, υποστηρίζοντας ότι αυτό που υπονομεύεται είναι μια φιλελεύθερη δημοκρατία, όπως η Ουκρανική, από ένα αυταρχικό κράτος, όπως η Ρωσία. Αυτό αναγκάζει κάθε δημοκράτη και αριστερό να υποστηρίξει την Ουκρανία στον πόλεμο.
Η δεύτερη είναι η πλήρης υποστήριξη της Ρωσίας στην επιχείρηση αποναζιστικοποίησης. Σύμφωνα με αυτή τη θέση, η Ρωσία αμύνεται ενάντια στην επίθεση και την πολιορκία του ΝΑΤΟ, στην οποία η Ουκρανία είναι η αιχμή του δόρατος. Αυτός ο ισχυρισμός βασίζεται στη συνεχιζόμενη επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, καθώς και στους ισχυρούς δεσμούς του ουκρανικού κράτους με τους νεοναζί παραστρατιωτικούς, όπως το τάγμα του Αζόφ.
Για παράδειγμα, η ακροδεξιά βία που σημειώθηκε στον πόλεμο του Ντονμπάς από το 2014 ή η πυρκαγιά στη Βουλή των Συνδικάτων στην Οδησσό τον Μάιο του 2014.
Ως εκ τούτου, θα ήταν καθήκον κάθε διεθνιστή να υποστηρίξει τη στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας, ακόμη κι αν η Ρωσία δεν εκπροσωπεί πλέον τις αξίες της ΕΣΣΔ.
Και τέλος η τρίτη, καταδικάζει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ως παραβίαση του διεθνούς δικαίου και καταγγέλλει ότι η Ρωσία πραγματοποιεί την εισβολή για γεωστρατηγικά της συμφέροντα και όχι για τον διεθνισμό. Ωστόσο, λέγεται ότι το ΝΑΤΟ φέρει την ίδια ή και μεγαλύτερη ευθύνη για το ξέσπασμα της σύγκρουσης, ενώ ταυτόχρονα επικρίνονται οι δημοκρατικοί περιορισμοί της Ουκρανίας, όπως η απαγόρευση των 10 πολιτικών κομμάτων ή οι ισχυροί δεσμοί του κράτους με φασιστικές οργανώσεις.
Σύμφωνα με αυτήν την τρίτη θέση, είναι αναγκαία η αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στην Ουκρανία, η υποδοχή προσφύγων και η προώθηση των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων. Αλλά σε καμία περίπτωση οι υποστηρικτές αυτής της θέσης δεν θα δεχόντουσαν να τεθούν στο πλευρό κανενός από τα αντιμαχόμενα μέρη ή να στείλουν όπλα.
Οι πρώτες αντιδράσεις της Ισπανικής και Καταλανικής αριστεράς στην εισβολή, θα μπορούσαν να τοποθετηθούν στον άλφα ή τον βήτα βαθμό μεταξύ της πρώτης και της τρίτης επιλογής. Σε κάθε περίπτωση, είναι ομόφωνη η απόρριψη της ρωσικής εισβολής όχι μόνο από ολόκληρη την κοινοβουλευτική αριστερά, αλλά και από την αριστερά που έχει εκπροσώπηση σε περιφερειακό, τοπικό ή εξωκοινοβουλευτικό επίπεδο. [1][2][3][4][5][6][7][8]
H διαφωνία ήταν κυρίως στο πώς να χαρακτηριστεί ο πόλεμος.
Ωστόσο, λίγο μετά το ξέσπασμα του πολέμου, τα μέσα ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άρχισαν να επιτίθενται στη λεγόμενη «φιλο-πουτινική αριστερά».[9][10] Αυτή η κατηγορία προήλθε όχι μόνο από τη δεξιά, αλλά και από μέλη κομμάτων που συνδέονται με το Ευρωπαϊκό Κόμμα των Πρασίνων.
Μεταξύ αυτών των κατηγοριών ήταν το «westplaining», που σημαίνει ότι η Δυτική Αριστερά θα προσπαθούσε να εξηγήσει συγκαταβατικά στην Αριστερά της Ανατολικής Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου τα κακά του ΝΑΤΟ και του αμερικανικού ιμπεριαλισμού χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες της ανατολικοευρωπαϊκής Αριστεράς εναντίον της ρωσικής επιθετικότητας.
Αυτή είναι μια περίεργη κατηγορία, καθώς στη Λατινική Αμερική, την Αφρική, την Ασία και την Ανατολική Ευρώπη, η συντριπτική πλειοψηφία των βασικών δυνάμεων της μετασχηματιζόμενης αριστεράς επέλεξε μια θέση ίσων αποστάσεων μεταξύ των δύο πλευρών της σύγκρουσης ή ακόμη περισσότερο υπέρ της ρωσικής εισβολής. Όλα αυτά με αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, όπως το κόμμα Razem στην Πολωνία ή πιο περιθωριακές τροτσκιστικές ομάδες.
Όπως είπαμε, η φιλοπουτινική αριστερά είναι πρακτικά ανύπαρκτη στην Ισπανία, οπότε χρησιμοποιήθηκε αυτό το επιχείρημα ως πρόσχημα, για να κατηγορηθούν οι δυνάμεις που υποστήριξαν την τρίτη θέση όπως την ορίσαμε παραπάνω.
Αυτή η εκστρατεία λειτούργησε ως μέσο πίεσης προς την κυβέρνηση. Αν και στην αρχή το Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE) επέλεξε να στείλει ανθρωπιστική βοήθεια και να προωθήσει την ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης, στις αρχές Μαρτίου επέλεξε να στείλει όπλα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.[11]
Η Ενότητα της Χώρας των Βάσκων (EH Bildu), η Ρεπουμπλικανική Αριστερά της Καταλονίας (ERC), το εθνικιστικό δημοκρατικό κόμμα της Γαλικίας (BNG) και η καταλανική Υποψηφιότητα Λαϊκής Ενότητας (CUP) αντιτάχθηκαν σε αυτήν την αποστολή όπλων και ζήτησαν να την ψηφίσουν στο κοινοβούλιο.[12]
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στον κυβερνητικό εταίρο του PSOE, Unidas Podemos. Ενώ ο υπουργός Ione Belarra των Podemos μίλησε κατά της αποστολής όπλων, τόσο η Yolanda Díaz όσο και ο Alberto Garzón ήταν υπέρ.[13]
Να σημειωθεί ότι και οι δύο είναι μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ισπανίας (PCE) και ο Alberto Garzón της Ενωμένης Αριστεράς (IU), ενός κόμματος που γεννήθηκε ακριβώς στον πυρετό των κινητοποιήσεων κατά του ΝΑΤΟ.
Στην Καταλονία, το CUP δεν ήταν υπέρ της αποστολής όπλων στην Ουκρανία, αν και ένα από τα κόμματα του συνασπισμού, η Διεθνιστική Πάλη (Lluita Internacionalista), που συνδέεται με τη Διεθνή Ένωση Εργαζομένων – 4η Διεθνής, διαφώνησε με την επίσημη γραμμή του CUP.[14]
Το ERC έχει διατηρήσει αμφίθυμη στάση για το θέμα, πιθανώς λόγω των εσωτερικών του διχογνωμιών. Ενώ ο Πρόεδρος της Καταλανικής Κυβέρνησης Pere Aragonès έδωσε πλήρη υποστήριξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση να κάνει τις ενέργειες που έκρινε αναγκαίες στον πόλεμο στην Ουκρανία, η κοινοβουλευτική ομάδα στο Κογκρέσο των Αντιπροσώπων αντιτάχθηκε, όπως είπαμε, στην αποστολή όπλων και απαίτησε να το ψηφίσει η Βουλή.[15]
Η Καταλονία Από Κοινού (Catalunya en Comú), ο καταλανός εταίρος των Unidas Podemos, τόσο ο υπουργός της στην κυβέρνηση όσο και η επίσημη θέση του κόμματος, υποστήριξαν την αποστολή όπλων στην Ουκρανία και την ξεκάθαρη στάση υπέρ της μίας πλευράς της σύγκρουσης. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η Catalunya en Comú είναι μέρος του Κόμματος των Πρασίνων, ενός από τα κόμματα στην Ευρώπη που έχει έντονα στηρίξει την αποστολή όπλων, τις κυρώσεις στη Ρωσία και εν ολίγοις, τη στρατιωτική εμπλοκή στη σύγκρουση.
Τέλος, η Ενωμένη και Εναλλακτική Αριστερά (Esquerra Unida i Alternativa), οι Κομμουνιστές της Καταλονίας (Comunistes de Catalunya) και οι Αντικαπιταλιστές (Anticapìtalistes) έχουν μιλήσει ξεκάθαρα κατά της αποστολής όπλων και εναντίον της κλιμάκωσης του πολέμου στην Ουκρανία.
Αναδιαμόρφωση της θέσης των κομμάτων για το ΝΑΤΟ
Ενώ η αναδιαμόρφωση της στάσης της αριστεράς στο ζήτημα του ΝΑΤΟ δεν ήταν τόσο δραστική όσο σε ορισμένες χώρες της Βόρειας Ευρώπης, υπήρξαν ορισμένες αξιοσημείωτες αλλαγές που θα εξηγήσουμε.
Αρχικά, πρέπει να περιγράψουμε το ιστορικό πλαίσιο. Η Ισπανία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1982 και αργότερα το 1986 διεξήγαγε δημοψήφισμα για να επερωτήσει την παραμονή της στη συμμαχία.
Το PSOE, που κέρδισε τις εκλογές με ένα αντι-νατοϊκό πρόγραμμα, άλλαξε τη θέση του και έκανε εκστρατεία για την παραμονή της Ισπανίας στο ΝΑΤΟ.
Το δημοψήφισμα κερδήθηκε με μικρή διαφορά και ηττήθηκε στην Καταλονία, τη Χώρα των Βάσκων, τη Ναβάρρα και τα Κανάρια Νησιά.
Και ως αποτέλεσμα των κινητοποιήσεων κατά του ΝΑΤΟ, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας δημιούργησε την Ενωμένη Αριστερά, που σήμερα συμμετέχει στην ισπανική κυβέρνηση.
Ένα άλλο στοιχείο του πλαισίου είναι η διεξαγωγή της συνόδου του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη τον Ιούνιο, όπου θα συζητηθεί, μεταξύ άλλων, η είσοδος της Φινλανδίας και της Σουηδίας στην Ατλαντική συμμαχία.
Ενώ αυτές οι θέσεις δεν έχουν αλλάξει επίσημα (το PSOE είναι υπέρ του ΝΑΤΟ και η υπόλοιπη αριστερά είναι εναντίον του), μπορούμε να δούμε πώς η ρητορική ενάντια στο ΝΑΤΟ εξαφανίζεται όλο και περισσότερο από τις αφηγήσεις της μετασχηματιζόμενης αριστεράς.
Για παράδειγμα, η ηγεσία των Unidas Podemos έχει δηλώσει ότι θα παραστεί στη σύνοδο του ΝΑΤΟ, ενώ ο κόσμος της βάσης του κόμματος θα συμμετάσχει στην αντισύνοδο.[16][17]
Ένα άλλο παράδειγμα βρίσκεται στην ισπανική Γερουσία, όπου ένα ψήφισμα υπέρ της διεξαγωγής της επόμενης συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ είχε μόνο 5 ψήφους κατά: 3 κατά λάθος, 1 από την EH Bildu και 1 από τους Sobiranistes (έναν συνασπισμό που συγκεντρώνει μέλη των Comunistes de Catalunya, Esquerra Unida i Alternativa και Aurora).[18]
Συμπεράσματα
Αν και η αριστερά συμμετέχει και στις δύο κυβερνήσεις, της Ισπανίας και της Καταλονίας, είναι η δεξιά που θέτει τους κανόνες του παιχνιδιού και τις συζητήσεις που πρέπει να γίνουν, ειδικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Από αυτή την έντονη αντίφαση προκύπτει το πρόβλημα που αναλύουμε εδώ.
Βρίσκουμε την πρακτική και συνεπή εφαρμογή της δέσμευσης για ειρήνη και τη διευθέτηση των συγκρούσεων μέσω διαπραγματεύσεων, μόνον όταν εμφανίζονται αποκλίσεις και αντιπαραθέσεις μεταξύ των αριστερών δυνάμεων. Συχνά επιτίθενται η μία στην άλλη πιο βίαια απ’ ό,τι στους πολιτικούς τους αντιπάλους
Όπως σε όλη την Ευρώπη, μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ότι οι θέσεις του ΝΑΤΟ έχουν ενισχυθεί, όχι μόνο μεταξύ των ιστορικών συμμάχων του, αλλά και μεταξύ των δυνάμεων που παραδοσιακά ήταν σκεπτικές ή ακόμη και εχθρικές απέναντί του.
Εναπόκειται στις προοδευτικές δυνάμεις να αντιστρέψουν αυτήν την κατάσταση.
Μετάφραση: Κατερίνα Τσατσαρώνη
[1] https://izquierdaunida.org/2022/02/24/no-a-la-guerra-por-una-solucion-diplomatica-en-ucrania/
[2] https://catalunyaencomu.cat/ca/premsa/comunicat-de-catalunya-en-comu-front-lagressio-i-invasio-militar-de-russia-ucraina
[3] https://www.realitat.cat/2022/02/comunistes-de-catalunya-sobre-la-guerra-a-ucraina/
[4] https://twitter.com/albertbotran/status/1499000659617669133
[5] https://www.esquerra.cat/ca/comunicat-ucraina
[6] https://www.pcte.es/internacional/no-a-la-guerra-imperialista-en-ucrania-declaracion-conjunta-de-los-partidos-comunistas-y-obreros/
[7] https://www.noticiasdenavarra.com/politica/2022/03/26/otegi-remarca-rechazo-eh-bildu-2088664.html
[8] https://www.europapress.es/galicia/noticia-bng-condena-intervencion-militar-rusa-ucrania-pide-gobierno-no-envie-armamento-20220302180306.html
[9] https://elpais.com/mexico/2022-03-02/el-extrano-caso-de-la-izquierda-pro-putin.html
[10] https://www.infobae.com/opinion/2022/03/06/la-siniestra-fascinacion-que-siente-cierta-izquierda-por-putin/
[11] https://www.eldiario.es/politica/sanchez-rectifica-enviara-armas-bilateralmente-ucrania_1_8794472.html
[12] https://www.europapress.es/nacional/noticia-erc-rechaza-envio-armas-ucrania-pide-vote-congreso-20220302120705.html
[13] https://www.eldiario.es/politica/anuncio-sanchez-enviar-armas-ucrania-divide-unidas_1_8795597.html
[14] https://www.lapajareramagazine.com/las-posiciones-de-la-cup-pr-y-la-cup-uncpg-referentes-en-la-guerra-de-ucrania-no-nos-representan#_ftn1
[15] https://www.elpuntavui.cat/politica/article/17-politica/2108824-aragones-sobre-ucraina-una-amenaca-directa-a-la-unio-europea-es-una-amenaca-directa-a-catalunya.html
[16] https://elcomun.es/2021/06/14/enrique-santiago-sobre-la-otan-si-formamos-parte-de-una-organizacion-internacional-hay-obligaciones/
[17] https://www.europapress.es/nacional/noticia-asens-abre-puerta-participacion-podemos-cumbre-otan-tengan-actitud-critica-20220531101236.html
[18] https://www.senado.es/web/actividadparlamentaria/sesionesplenarias/pleno/rwdsesionespleno/detalle/index.html?id=53&legis=14