Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς δημοσιεύει το report Το νέο Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ, που συνέταξαν οι Ελευθερία Αγγέλη, ερευνήτρια του ΙΝΠ, και Ελένη Γκρίνγουδ, συντονίστρια της θεματικής Οικονομία-Παραγωγή-Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΙΝΠ, σχετικά με το σεμινάριο “The new EU fiscal framework” που πραγματοποιήθηκε στις 7 & 8 Ιουνίου 2023 στην Αθήνα από το ΙΝΠ, με την υποστήριξη του Euromemo Group (σχεδιασμός: Μαρίκα Φραγκάκη, οικονομολόγος, μέλος του ΔΣ του ΙΝΠ και της Συντονιστικής Επιτροπής του Euromemo Group).

Το report συνοψίζει τις εισηγήσεις που παρουσίασαν στο σεμινάριο, σχετικά με την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) και το νέο Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ, οι Έλληνες/ίδες και ξένοι/ες οικονομολόγοι που συμμετείχαν σε αυτό.  Αναλυτικότερα, κατά τη διάρκεια των επτά sessions, αλλά και της συζήτησης στρογγυλής τράπεζας που ακολούθησε, οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες συζήτησαν για το υφιστάμενο πλαίσιο, τις προκλήσεις και τις προοπτικές και κατέληξαν σε συμπεριληπτικές προτάσεις πολιτικής με γνώμονα την κοινωνική ευημερία.

Στο σεμινάριο παρουσίασαν τις θέσεις και τις προτάσεις τους οι παρακάτω ομιλήτριες/ομιλητές, με τη σειρά που μίλησαν και με την οποία παρατίθενται οι εισηγήσεις τους στο report:

• Magnus Ryner, Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο King’s College London και Αντιπρόεδρος του EuroMemo Group
• Γαβριήλ Σακελλαρίδης, Διευθυντής του Eteron, Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή
• Λούκα Κατσέλη, Συμπρόεδρος της Ανεξάρτητης Επιτροπής για την Ευημερία και Ισότητα, Ομότιμη Καθηγήτρια Οικονομικής ΕΚΠΑ και πρ. Υπουργός
• Γιώργος Σταθάκης, Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας Πανεπιστημίου Κρήτης και πρ. Υπουργός
• Γιώργος Ιωαννίδης, Οικονομολόγος, Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο
• Μαρίκα Φραγκάκη, Οικονομολόγος, Μέλος του ΔΣ του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, Mέλος της Διευθύνουσας Επιτροπής του EuroMemo Group
• Μαρία Καραμεσίνη, Καθηγήτρια των Οικονομικών της Εργασίας, πρ. Πρόεδρος και Διοικήτρια του ΟΑΕΔ, Μέλος του ΔΣ του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς
• Ollivier Bodin, συνιδρυτής του Greentervention
• Ολιβιέ Βαρδακούλιας, Oικονομολόγος, μέλος του Climate Action Network Europe
• Sebastian Mang, Oικονομολόγος, New Economics Foundation
• Γιάννης Ευσταθόπουλος, συντονιστής Κύκλου Βιώσιμης Ανάπτυξης και Ευημερίας, Ινστιτούτο ENA
• Γιώργος Μαρούλης, Οικονομολόγος, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
• Χρήστος Τσιριμώκος, Οικονομολόγος, Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός Δήμητρα
• Francesco Zezza, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Sapienza University της Ρώμης, ερευνητικός συνεργάτης στο Levy Economics Institute του Bard College

 

Όπως αναφέρεται στο τελευταίο τμήμα (“Συμπεράσματα”) του report:

Καταλήγοντας, το σεμινάριο συνέκλινε σε ορισμένα σημεία. Αρχικά, οι δημόσιες επενδύσεις και οι δημόσιες δαπάνες θα πρέπει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι στη χάραξη πολιτικής ώστε να αντιμετωπίζονται μελλοντικές κρίσεις, αλλά και για να επιτευχθεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο η πράσινη μετάβαση με επίκεντρο την κοινωνική ευημερία. Επιπλέον, πρέπει να συνδυαστούν η δημοσιονομική και η νομισματική πολιτική για τη διαμόρφωση του νέου δημοσιονομικού πλαισίου. Τέλος, απαιτείται πολιτική βούληση για να επιτευχθεί η κοινωνική ευημερία και η βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρώπη. Έτσι, τόσο ο εκδημοκρατισμός των θεσμών όσο και η δημιουργία ισχυρών προοδευτικών συμμαχιών αποτελούν τις βασικότερες προκλήσεις.

Τα βασικά σημεία κριτικής του υφιστάμενου πλαισίου συνοψίζονται από τις συγγραφείς του report στα εξής:

• Επιμονή προς τον πειθαρχικό νεοφιλελευθερισμό, ο οποίος βασίζεται στην κινητικότητα του κεφαλαίου και στη δομή της παγκόσμιας χρηματοδότησης – μια δομή που υπόκειται σε κερδοσκοπικές φούσκες και βραχυπρόθεσμους όρους.
• Το υφιστάμενο δημοσιονομικό πλαίσιο είναι πολύπλοκο και δύσκολο να παρακολουθηθεί και να εφαρμοστεί από τα κράτη-μέλη.
• Απουσιάζει η μέριμνα για επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές και συνεπώς η ανάπτυξη προέρχεται από διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
• Το ΣΣΑ επιτρέπει τη δημοσιονομική επέκταση σε καλές περιόδους και επιβάλλει τον δημοσιονομικό περιορισμό στις κακές περιόδους με τη συστηματική παραγνώριση της επίδρασης της εξυπηρέτησης του χρέους στην ικανοποίηση θεμελιωδών κοινωνικών και αναπτυξιακών αναγκών.
• Η ψηφιακή και οικολογική μετάβαση απαιτούν τεράστια ποσά επενδύσεων και τα αντικίνητρα που υπήρχαν ως τώρα για κεφαλαιουχικές επενδύσεις περιορίζουν τη διπλή αυτή μετάβαση. Οι αυξήσεις στα επιτόκια οδηγούν σε σημαντική αύξηση του κόστους κεφαλαίου για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και άλλες κεφαλαιουχικές επενδύσεις.
• Πολλά κράτη-μέλη διατρέχουν υψηλό κίνδυνο δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεσοπρόθεσμα. Τα υπερχρεωμένα κράτη-μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζουν προκλήσεις στην εφαρμογή πράσινων βιομηχανικών πολιτικών λόγω των περιορισμών δανεισμού.
• Το ΣΣΑ έχει αρκετές ελλείψεις, όπως οι αισιόδοξες προβλέψεις ανάπτυξης σε αρκετές χώρες που ήταν σε κρίση, οι εν μέρει υποεκτιμημένοι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές, η έλλειψη μιας βασικής αξιολόγησης βιωσιμότητας, το περιορισμένο πεδίο ετερογένειας χωρών καθώς και αναποτελεσματικά εργαλεία για την απεικόνιση της αβεβαιότητας.
• Η ΕΚΤ ως τώρα δεν αποτελεί εργαλείο υποβοήθησης των κρατών-μελών αλλά εν μέσω διαδοχικών κρίσεων εστιάζει στη διάσωση των τραπεζών και την αγορά ομολόγων.

 

Αντίθετα, ως προς την κατεύθυνση των πολιτικών που πρέπει να ασκηθούν, στο report συνοψίζονται τα εξής βασικά σημεία:

• Η δημοκρατική νομιμότητα των θεσμών της ΕΕ πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα. Η αλλαγή παραδείγματος είναι απαραίτητη, ώστε να ενδυναμωθεί η συμμετοχή των πολιτών, να επιτευχθεί κοινωνική και οικολογική πρόοδος και κοινωνική δικαιοσύνη χωρίς αποκλεισμούς. Για παράδειγμα, άμεση ανεξαρτησία των δικαστικών συστημάτων αλλά και των μέσων ενημέρωσης και θωράκιση της ελευθερίας του τύπου, ίση εκπροσώπηση των φύλων στους θεσμούς κ.ά. (βλ. αναλυτικά «Έκθεση της Ανεξάρτητης Επιτροπής για την Ευημερία και Ισότητα»).
• Η διαχείριση της μακροοικονομικής ανισορροπίας πρέπει να αποτελέσει το επόμενο βήμα, μέσω εναλλακτικών δεικτών που συμπεριλαμβάνουν περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Οι οικονομικές και κοινωνικές προτεραιότητες να πάψουν να θεωρούνται ως αντιφατικές με δεσμευτική εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη και του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων (π.χ. εισαγωγή πολιτικών για κοινωνική στέγαση και την ομαλή ένταξη των προσφύγων και των μεταναστών στον κοινωνικό ιστό).
• Ανάγκη για «ελαστικότερη συμμόρφωση» στον περιορισμό του δημόσιου χρέους, ώστε να δοθεί περισσότερος χώρος για τις απαραίτητες δημόσιες επενδύσεις. Η αμοιβαιοποίηση χρέους στην ΕΕ που ξεκίνησε με το Ταμείο Ανάκαμψης θα πρέπει να μονιμοποιηθεί ως εργαλείο, προωθώντας κοινά ευρωπαϊκά εγχειρήματα. Το Next Gene-ration EU θα πρέπει να λειτουργήσει ως πρότυπο για μια μόνιμη διαδικασία ρύθμισης του χρέους.
• Το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο πρέπει να είναι βιώσιμο και να προωθεί την κοινωνική συνοχή. Πρέπει να εξεταστούν οι αποκλίσεις μεταξύ των κρατών-μελών, ώστε να εντοπιστούν οι τάσεις ενίσχυσης ή αποδυνάμωσης της κοινωνικής συνοχής στην ΕΕ.
• Είναι απαραίτητος ο συνδυασμός νομισματικών και δημοσιονομικών πολιτικών για την αντιμετώπιση των κρίσεων.
• Ύπαρξη μιας Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) ειδικού σκοπού. Η ΕΚΤ θα πρέπει να εστιάζει περισσότερο στην απασχόληση και τη σταθερότητα των τιμών και να γίνει κατανοητό πως δε γίνεται να αναφερόμαστε πλέον σε πληθωρισμό της τάξης του 2%. Η ΕΚΤ επίσης, πρέπει να πάψει να αποτελεί ένα «μαύρο κουτί» όσον αφορά τις διαδικασίες της και την πολιτική επιρροή που ασκεί.
• Πρέπει να υπάρξει αξιόπιστη δέσμευση για την κατάρτιση ενός πράσινου εθνικού προϋπολογισμού με αντιστάθμισμα μεταξύ των δαπανών που σχετίζονται με το υψηλότερο χρέος και αυτών που δεν επενδύονται στο κλίμα. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την υιοθέτηση ενός «πράσινου χρυσού κανόνα», δηλαδή την εξαίρεση των περιβαλλοντικών δαπανών από τον υπολογισμό του ελλείμματος έως ένα ορισμένο ποσοστό και την ενσωμάτωση των δημοσιονομικών κινδύνων που σχετίζονται με το κλίμα στις αναλύσεις βιωσιμότητας του χρέους.
• Η βιομηχανική πολιτική της ΕΕ οφείλει να μειώνει τους κινδύνους των ιδιωτικών επενδύσεων. Με την υπάρχουσα βιομηχανική πολιτική, ο πλούτος συσσωρεύεται μεταξύ μικρού αριθμού επιχειρήσεων και είναι αδύνατη η αναδιανομή του (π.χ. ύπαρξη “Διαβατηρίων Εταιρικής Υπευθυνότητας” για μεγάλες επιχειρήσεις στην Ενιαία Αγορά και ψηφιακή και αποτελεσματική φορολόγηση των κερδών μεγάλων εταιριών).
• Κομβική η σημασία της υποστήριξης της προγραμματικής σύγκλισης όλων των ευρωπαϊκών προοδευτικών δυνάμεων.

 

Download (PDF, Unknown)