Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε η παρουσίαση-συζήτηση με αφορμή τη δημοσίευση της έκθεσης του ΙΝΠ Αριστερή Περιφερειακή Πολιτική, που συνέγραψε ο Γιάννης Ραντίν, υποψήφιος διδάκτορας Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, η οποία πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 26 Σεπτεμβρίου 2023 στον Πολυχώρο Σπούτνικ.

Παρακολουθείστε το βίντεο της συζήτησης εδώ:

 

Αναλυτικότερα:

Η συζήτηση, την οποία συντόνισε ο δημοσιογράφος Χρήστος Σίμος (left.gr), ξεκίνησε με την παρουσίαση εκ μέρους του Γιάννη Ραντίν της έκθεσης Αριστερή Περιφερειακή Πολιτική, η οποία -όπως ο ίδιος τόνισε- καθίσταται ιδιαίτερα επίκαιρη μετά και την καταστροφή λόγω των πλημμυρών στη Θεσσαλία. Στην παρουσίαση της έκθεσης -η οποία δεν περιγράφει μόνο την υφιστάμενη κατάσταση αλλά περιλαμβάνει και προτάσεις παρέμβασης από την οπτική της Αριστεράς- ο Γιάννης Ραντίν τόνισε ιδιαίτερα τη διάσταση των περιφερειακών ανισοτήτων. Όπως ανέφερε, η Ελλάδα είναι μια συγκεντρωτική χώρα, ενώ οι προσπάθειες αποκέντρωσης που έγιναν ήταν χωρίς συνέχεια και συνέπεια, με αποτέλεσμα να παρατηρείται έντονη συγκέντρωση πληθυσμού και υπηρεσιών (π.χ. το 50% του ΑΕΠ παράγεται στην Αττική). Με βάση τα δεδομένα της έκθεσης που παρουσίασε, ο Γιάννης Ραντίν στάθηκε επίσης στη σημασία της γειτνίασης, αφού η επιρροή που ασκεί π.χ. η δραστηριότητα που αναπτύσσεται στην Αττική και σε γειτονικές της περιοχές (Στερεά Ελλάδα, Κορινθία, Αργολίδα) είναι σημαντική, ενώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο παρουσίασε τη διαχρονική τάση όλο και μεγαλύτερης απόκλισης των ελληνικών περιφερειών από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, μετά από μία σύντομη περίοδο σύγκλισης. Σε ό,τι αφορά στο περιεχόμενο της αριστερής περιφερειακής πολιτικής, ο Γιάννης Ραντίν παρουσίασε τις κατευθύνσεις που αυτή θα έπρεπε να ακολουθεί, εστιάζοντας σε πέντε βασικούς τομείς: α) τις υποδομές, β) την αγροτική ανάπτυξη, γ) την πράσινη μετάβαση, δ) τις ευκαιρίες και τη χωρική δικαιοσύνη και ε) τον δημοκρατικό και συμμετοχικό σχεδιασμό. Όπως τόνισε, η αριστερή περιφερειακή πολιτική περιλαμβάνει στον πυρήνα της μια αλλαγή του κυρίαρχου μοντέλου, όχι μόνο στα επιμέρους, αλλά και συνολικά.

 

Το πάνελ της εκδήλωσης. Από αριστερά: Ρένα Κλαμπατσέα, Γιάννης Ραντίν, Χρήστος Σίμος, Γιάννης Ψυχάρης

 

Στη συνέχεια τα στοιχεία και τις προτάσεις της έκθεσης σχολίασαν από τη δική τους οπτική, ο Γιάννης Ψυχάρης, καθηγητής Περιφερειακής Οικονομικής Ανάλυσης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, και η Ρένα Κλαμπατσέα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Χωρικού Σχεδιασμού και κοσμήτορας της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ.

Ξεκινώντας την παρέμβασή του, ο Γιάννης Ψυχάρης τόνισε ότι και μόνο το γεγονός ότι η έκθεση του ΙΝΠ μιλά για περιφερειακή πολιτική, και μάλιστα αριστερή, είναι ιδιαίτερα σημαντικό σήμερα, ενώ επιχείρησε να αποδομήσει το δίλημμα που θέτει η κυρίαρχη προσέγγιση μεταξύ αποτελεσματικότητας ή ισότητας ως προς την κατανομή των πόρων, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να επιδιώκεται και η ανάπτυξη και η μείωση των ανισοτήτων. Στεκόμενος ιδιαίτερα στο θέμα των ανισοτήτων και στην κοινωνική και στη χωρική/περιφερειακή τους διάσταση, ο Γιάννης Ψυχάρης εξήγησε τους λόγους για τους οποίους η ανισότητα είναι αντιαναπτυξιακή, ενώ υπενθύμισε ότι η οικονομική ανισότητα αργά η γρήγορα γίνεται και πολιτική ανισότητα. Σε επίπεδο περιφερειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Γιάννης Ψυχάρης υπογράμμισε ότι από το 2000 και μετά, και κυρίως μετά την κρίση του 2008, παρατηρείται μία γεωγραφική πόλωση της ανάπτυξης στην ΕΕ, η οποία εντοπίζεται μόνο στον άξονα Σουηδίας-Βόρειας Ιταλίας και αποτελεί σημαντικό πρόβλημα και οικονομικό και πολιτικό για την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Όπως εξήγησε, η αναδιανομή πόρων μέσω του κοινοτικού προϋπολογισμού, προφανώς οδηγεί κάποιες χώρες σε θετική και κάποιες σε αρνητική καθαρή δημοσιονομική θέση (συνεισφορά έναντι χρηματοδοτήσεων), ωστόσο αφ’ ενός το δημοσιονομικό κόστος για τις χώρες που κυρίως εισφέρουν στον κοινοτικό προϋπολογισμό είναι μικρό (π.χ. για τη Γερμανία ανέρχεται μόλις σε 0,4% του ΑΕΠ της), αφ’ ετέρου πρέπει να συνυπολογιστεί το όφελος που αποκομίζουν π.χ. λόγω της ενιαίας αγοράς. Όπως τόνισε ο Γιάννης Ψυχάρης, καμία ελληνική περιφέρεια δεν έχει επανέλθει στο επίπεδο που βρισκόταν το 2000 σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, σύμφωνα με στοιχεία του 2021, ενώ τόσο οι περιφερειακές όσο και οι ενδοπεριφερειακές ανισότητες έχουν αυξηθεί. Τέλος, ο Γιάννης Ψυχάρης υπενθύμισε τις διαφορετικές απαντήσεις που δόθηκαν σε επίπεδο ΕΕ στην κρίση του 2008 σε σύγκριση με αυτή του 2020, ασκώντας ωστόσο κριτική και στην τελευταία, ενώ επισήμανε ότι η χάραξη και υλοποίηση μιας αριστερής περιφερειακής πολιτικής αποκτά επείγοντα χαρακτήρα λόγω των κρίσεων.

Τέλος, η Ρένα Κλαμπατσέα, στην εισήγησή της με τον εύγλωττο τίτλο “Ο σχεδιασμός των ‘χωρικών προνομίων’ και το προνόμιο του χωρικού σχεδιασμού στη σύγχρονη Ελλάδα”, παρουσίασε τη συσχέτιση μεταξύ του χωρικού σχεδιασμού και της περιφερειακής πολιτικής εν γένει. Τόνισε ότι τόσο ο χωρικός σχεδιασμός όσο και συνολικότερα η περιφερειακή πολιτική έχουν πρόσημο, ενώ εξήγησε ότι μέσω του χωρικού σχεδιασμού αναπαράγονται, οξύνονται ή αμβλύνονται οι χωρικές και κοινωνικές ανισότητες. Όπως είπε η Ρένα Κλαμπατσέα, ο χωρικός σχεδιασμός συνομιλεί με τον αναπτυξιακό προγραμματισμό, τονίζοντας ιδιαίτερα τη διάσταση της δημοκρατίας και της συμμετοχής στα πεδία αυτά, με πραγματικούς όρους αποτελεσματικής κοινωνικής παρέμβασης. Υπογράμμισε ότι το κεντρικό ερώτημα εν προκειμένω είναι το πώς αλλά και το για ποιους σχεδιάζουμε. Φέρνοντας μερικά παραδείγματα από το βαθμό υστέρησης αλλά και τις διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται στον χωρικό σχεδιασμό κατά τον τελευταίο αιώνα στη χώρα μας, η Ρένα Κλαμπατσέα παρουσίασε στατιστικά στοιχεία και χάρτες που αφορούν τον χωρικό σχεδιασμό τοπικού επιπέδου (ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ), όπου αφενός μεν ένα πολύ μικρό ποσοστό (20%) των καποδιστριακών Δήμων διαθέτει εγκεκριμένο χωρικό σχεδιασμό στο επίπεδο αυτό, αφετέρου δε αναδεικνύεται και η διάσταση της ορεινότητας και της νησιωτικότητας ως επιπλέον στοιχείο χωρικής ανισότητας, αφού ιδίως οι νησιωτικοί και ορεινοί Δήμοι στερούνται τέτοιου σχεδιασμού.

 

Άποψη του κοινού της εκδήλωσης.

 

Μετά τις εισηγήσεις ακολούθησε ενδιαφέρουσα συζήτηση με ερωτήσεις και παρεμβάσεις από το κοινό. Η εκδήλωση μεταδόθηκε και μέσω livestreaming για να διευκολυνθεί η παρακολούθηση ενδιαφερομένων από την περιφέρεια.

*Η έκθεση υπάρχει διαθέσιμη σε ψηφιακή μορφή εδώ. Εναλλακτικά, μπορείτε να την αναζητήσετε σε έντυπη μορφή επικοινωνώντας με το ΙΝΠ.