* Το κείμενο περιλαμβάνεται στο αφιέρωμα στον πόλεμο στην Ουκρανία του Τεύχους #4 της περιοδικής διαδικτυακής έκδοσης του ΙΝΠ “Με ευρυγώνιο φακό”. Βρείτε ολόκληρο το τεύχος εδώ: https://poulantzas.gr/yliko/me-evrygonio-fako-periodiki-ekdosi-gia-tis-diethneis-taseis-tefchos-4-ioulios-2022
Η στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία προκάλεσε μια σημαντική αλλαγή στις απόψεις σχετικά με την ασφάλεια και το ΝΑΤΟ στη Φινλανδία. Η παραδοσιακή πολιτική ουδετερότητα χάνει ραγδαία την υποστήριξή της και η πλειοψηφία του πληθυσμού και των ψηφοφόρων της Αριστερής Συμμαχίας (Left Alliance) έχει αρχίσει να θεωρεί αναγκαία τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ. Πολλοί είναι αυτοί που είπαν ότι οι απόψεις τους σχετικά με τη Ρωσία και το ΝΑΤΟ έχουν αλλάξει, άρα και η Αριστερή Συμμαχία ως κόμμα έπρεπε να αναθεωρήσει τη θέση της για το ΝΑΤΟ.
Παραδοσιακά, η υποστήριξη του φινλανδικού πληθυσμού στη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ δεν είχε φτάσει το 30%, και στους ψηφοφόρους της Αριστερής Συμμαχίας η υποστήριξη είναι ακόμη μικρότερη, συνήθως σε επίπεδο 10%. Η βασική αιτία των χαμηλών ποσοστών υποστήριξης της συμμετοχής στο ΝΑΤΟ ήταν η καλή εμπειρία της ουδετερότητας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και επίσης το γεγονός ότι η Φινλανδία έχει ισχυρή παράδοση στην αυτάρκεια στρατιωτικής άμυνας και εμπειρία από τον Πόλεμο του Χειμώνα το 1939-1940, όταν η Φινλανδία αναγκάστηκε να υπερασπιστεί τον εαυτό της μόνη της, παρά τα υποστηρικτικά λόγια των Δυτικών δυνάμεων.
Η αλλαγή στην πολιτική της για το ΝΑΤΟ ήταν δύσκολη για την Αριστερή Συμμαχία. Οι προγραμματικοί στόχοι του κόμματος για το 2019-2020 δήλωναν καθαρά ότι η Φινλανδία δεν πρέπει να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Αυτό συμπεριλήφθηκε επίσης και στο κυβερνητικό πρόγραμμα ως ένα από τα σημεία κλειδιά από την Αριστερή Συμμαχία. Η Αριστερή Συμμαχία συμμετέχει στην κυβέρνηση από τον Ιούνιο του 2019 από κοινού με τους Σοσιαλδημοκράτες, τους Πράσινους, το κόμμα του Κέντρου και το κόμμα του Σουηδικού Λαού. Η Αριστερή Συμμαχία έχει 16 βουλευτές στο σύνολο των 200 και δύο υπουργούς στους 19. Η Αριστερή Συμμαχία έχει συμμετάσχει σε διάφορους κυβερνητικούς συνασπισμούς από το 1995 ως το 2003 και το 2011-2014. Η Αριστερή Συμμαχία έχει υιοθετήσει μια μάλλον μετριοπαθή και συνεργατική πολιτική γραμμή στην κυβερνητική πολιτική της. Από την άλλη πλευρά, ακόμη κι αν η Αριστερή Συμμαχία ήταν στην αντιπολίτευση, πιθανά να μην παρέμενε ομόφωνα ενάντια στο ΝΑΤΟ στο μεταβληθέν περιβάλλον ασφάλειας.
Μετά την επίθεση της Ρωσίας η αλλαγή στις απόψεις ήταν ραγδαία: ήδη σε μια σφυγμομέτρηση της κοινής γνώμης που δημοσιεύθηκε στις 28 Φεβρουαρίου (και μέρος των δεδομένων συλλέχθηκε πριν τις 24 Φεβρουαρίου) το 53% των Φινλανδών υποστήριξε τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ. Σε άλλες δημοσκοπήσεις ο αριθμός των υποστηρικτών αυξήθηκε σε 73-76% (δημοσκοπήσεις δημοσιευμένες τον Μάιο), ενώ ο αριθμός των αντιτιθέμενων έπεσε στο 12%.
Η αλλαγή στις απόψεις μεταξύ των υποστηρικτών της Αριστερής Συμμαχίας ήταν ριζική: το 2020 μόνο το 2% των ψηφοφόρων της Αριστερής Συμμαχίας είχε την άποψη ότι η στρατιωτική επίθεση αποτελεί σημαντική ή κάπως σημαντική απειλή ενώ οι συχνότερα αναφερόμενες απειλές ήταν η υπερθέρμανση του κλίματος, η απώλεια εργασίας και βιοπορισμού και η μεγάλη παγκόσμια οικονομική κρίση. Τον Μάρτιο του 2022 περίπου το 30% των ψηφοφόρων της Αριστερής Συμμαχίας είχε την άποψη ότι η στρατιωτική απειλή είναι μεγάλη ή κάπως μεγάλη απειλή και έως και το 81% των ψηφοφόρων της Αριστερής Συμμαχίας έβλεπαν τη Ρωσία υπό τον Πούτιν ως πολύ ή αρκετά απειλητική προς την εθνική ασφάλεια της Φινλανδίας. Η πιθανότητα στρατιωτικής επίθεσης στη Φινλανδία στο προσεχές μέλλον είναι μικρή, αλλά η αλλαγή στο περιβάλλον ασφάλειας έχει γίνει επειδή η Ρωσία έδειξε προθυμία να χρησιμοποιήσει μεγάλη στρατιωτική δύναμη ενάντια σε μια γειτονική χώρα (παρότι πολιτικά και ιστορικά η Φινλανδία και η Ουκρανία έχουν κρίσιμες διαφορές), κάτι το οποίο θεωρούνταν απίθανο πριν.
| Υπέρ της στρατιωτικής συνεργασίας στην ΕΕ | Υπέρ της στρατιωτικής συνεργασίας με το NATO | Υπέρ της συμμετοχής στο NATO | |||||||
| Χρονιά | 2020 | 2021 | 2022 | 2020 | 2021 | 2022 | 2020 | 2021 | 2022 |
| Ψηφοφόροι Αριστερής Συμμαχίας | 80 | 93 | 97 | 25 | 41 | 69 | 5 | 9 | 47 |
| Σύνολο πληθυσμού | 87 | 87 | 92 | 59 | 66 | 84 | 21 | 24 | 68 |
Πίνακας 1: Υποστήριξη για στρατιωτική συνεργασία και συμμετοχή στο ΝΑΤΟ (πλήρης ή μερική συμφωνία) %.
Όπως μπορεί να δει κανείς στον Πίνακα 1, η υποστήριξη για τη στρατιωτική συνεργασία με το ΝΑΤΟ έχει αυξηθεί στους ψηφοφόρους της Αριστερής Συμμαχίας ήδη από το 2021 και η υποστήριξη για στρατιωτική συνεργασία (με την ΕΕ) είναι και ήταν σε υψηλότερο επίπεδο από την υποστήριξη για συμμετοχή στο ΝΑΤΟ.
Τον Μάρτιο του 2022 το 74% των Φινλανδών πίστευε ότι η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ θα αυξήσει τη στρατιωτική ασφάλεια της Φινλανδίας, ενώ μόνο το 7% είχε αντίθετη γνώμη. Από την άλλη πλευρά, το 80% πίστευε ότι η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ θα βλάψει τη σχέση με τη Ρωσία.
Η Αριστερή Συμμαχία καταδίκασε τη Ρωσική στρατιωτική επίθεση στην Ουκρανία αμέσως μετά την έναρξή της και υποστήριξε στην κυβέρνηση την αποστολή στρατιωτικών εξοπλισμών στην Ουκρανία. Η φινλανδική στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία υπήρξε παρόλα αυτά αναλογικά μικρότερη από αυτή των Βαλτικών κρατών ή της Πολωνίας.
Η αλλαγή στην κοινή γνώμη όπως και η αλλαγή μεταξύ των ψηφοφόρων και των μελών της Αριστερής Συμμαχίας οδήγησε την Αριστερή Συμμαχία στην αναθεώρηση της παραδοσιακής θέσης της ενάντια στο ΝΑΤΟ. Αρχικά, αυτό συνέβη σε μια κοινή συνεδρίαση του συμβουλίου του κόμματος (55 μέλη) και της κοινοβουλευτικής ομάδας (16) στις 7 Μαΐου, όταν η συνεδρίαση αποφάσισε ότι η Αριστερή Συμμαχία μπορεί να συνεχίσει τη συμμετοχή της στην κυβέρνηση της Φινλανδίας, ακόμη κι αν η κυβέρνηση αποφασίσει να συμμετάσχει στο ΝΑΤΟ. Η απόφαση πάρθηκε με 52 ψήφους υπέρ, 10 κατά, ένα λευκό. Δόθηκε η άδεια στους βουλευτές της Αριστερής Συμμαχίας να ψηφίσουν όπως επιθυμούν. Εννέα (9) από τους 16 βουλευτές της Αριστερής Συμμαχίας ψήφισαν για τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ στις 17 Μαΐου 2022, όταν η Βουλή αποδέχτηκε την αίτηση ένταξης στο ΝΑΤΟ με 188 ψήφους υπέρ και 8 ψήφους κατά (6 Αριστερή Συμμαχία, μία Αληθινοί Φινλανδοί, μία Η Δύναμη Ανήκει στο Λαό). Γενικά, οι υποστηρικτές της συμμετοχής στο ΝΑΤΟ από την Αριστερή Συμμαχία είπαν ότι η απόφαση ήταν δύσκολη και ότι η επιλογή έγινε μεταξύ δύο κακών εναλλακτικών. Όπως είπε η Hanna Sarkkinen, «Θα ήθελα να σκέφτομαι ότι ένας διαφορετικός κόσμος είναι πιθανός, αλλά οι λύσεις πρέπει να δίνονται στον πραγματικό κόσμο και αυτές οι λύσεις δεν είναι πάντοτε ιδανικές». Η Mai Kivelä, μια άλλη υποστηρίκτρια της συμμετοχής στο ΝΑΤΟ, είπε: «ένοιωσα ότι ο κόσμος είναι τέτοιος που υπάρχει λίγος χώρος για μικρές αδέσμευτες χώρες».
Οι βουλευτές της Αριστερής Συμμαχίας που εναντιώθηκαν στη συμμετοχή της χώρας στο ΝΑΤΟ στήριξαν την επιχειρηματολογία τους στην παραδοσιακή πολιτική ειρήνης και στη μη δέσμευση, αλλά κάποιοι ακόμα φοβήθηκαν ότι η συμμετοχή σε μια στρατιωτική συμμαχία ίσως επιδεινώσει την παραδοσιακά υψηλή υποστήριξη στην ανεξάρτητη εθνική άμυνα. Υπέδειξαν επίσης ότι ως μέλος του ΝΑΤΟ η Φινλανδία δεν θα μπορούσε να ακολουθήσει μια φιλειρηνική εξωτερική πολιτική.
Στο συνέδριο του κόμματος στις 10-12 Ιουνίου η Αριστερή Συμμαχία άλλαξε επίσημα τη θέση της για το ΝΑΤΟ. Η νέα διατύπωση είναι τέτοια που ακόμα και τα μέλη με διαφορετική άποψη μπορούν να ζήσουν με αυτή, επειδή δεν παίρνει ξεκάθαρη θέση για το ΝΑΤΟ αλλά ορίζει τη φινλανδική αίτηση συμμετοχής στο ΝΑΤΟ ως μια πραγματικότητα και αναζήτησε τρόπους με τους οποίους να προωθηθεί η αριστερή οπτική της ειρήνης, του αφοπλισμού και της ασφάλειας ακόμη κι αν η Φινλανδία γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Σύμφωνα με το πρόγραμμα στόχων της Αριστερής Συμμαχίας για τις χρονιές 2022-2025, το κόμμα δηλώνει ότι «η ασφάλεια της Φινλανδίας απαιτεί μια τέτοια διεθνή συνεργασία η οποία να μειώνει την απειλή στρατιωτικής επίθεσης στη Φινλανδία». Δηλώνει ακόμα ότι ο ρόλος της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ πρέπει να είναι μόνο αμυντικός και ότι η Φινλανδία δεν θα έπαιρνε πυρηνικά όπλα ή μόνιμες στρατιωτικές βάσεις ή στρατεύματα στην επικράτειά της.
Η αντίθετη διατύπωση, η οποία ανέφερε ότι η Φινλανδία πρέπει να μείνει εκτός στρατιωτικών συμμαχιών και ότι το ΝΑΤΟ δεν αυξάνει την ασφάλεια στη Φινλανδία, έχασε με 173 ψήφους υπέρ, 68 κατά και 29 λευκά. Το ποσοστό των λευκών ήταν σχετικά υψηλό, γεγονός που υποδεικνύει τη δυσκολία που αντιμετώπισαν πολλοί αντιπρόσωποι του συνεδρίου του κόμματος με το συγκεκριμένο θέμα.
Η Αριστερή Συμμαχία επίσης εξέλεξε μία νέα πρώτη αντιπρόεδρο μεταξύ των αντιπάλων του ΝΑΤΟ, των βουλευτών Veronika Honkasalo και Pia Lohikonski, όπου η πρώτη κέρδισε τη δεύτερη δημοφιλέστερη υποψήφια βουλευτή με ψήφους 154 έναντι 122. Η Honkasalo είχε ψηφίσει κατά της αίτησης ένταξης στο ΝΑΤΟ στη Βουλή, ενώ η Lohikonski ψήφισε υπέρ, όμως το ζήτημα του ΝΑΤΟ δεν ήταν ζήτημα κλειδί σε αυτή την εκλογή αντιπροέδρου και έτσι οποιαδήποτε ερμηνεία για την υποστήριξη διαφορετικών πολιτικών γραμμών δεν μπορεί να δοθεί βασισμένη σε αυτό.
Το ζήτημα του ΝΑΤΟ δεν είχε κάποια μεγάλη επίδραση στην υποστήριξη των πολιτικών κομμάτων. Το συντηρητικό κόμμα Συνασπισμού, το οποίο έχει στηρίξει επί μακρόν τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ, έλαβε μεγαλύτερη υποστήριξη, κυρίως από άλλα δεξιά κόμματα και ειδικά δεξιούς λαϊκιστές. Το κόμμα των Φινλανδών έχασε. Η υποστήριξη προς την Αριστερή Συμμαχία στις πρόσφατες σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης ήταν περίπου στα ίδια επίπεδα (8%) όπως πριν τον πόλεμο. Πηγές του κόμματος της Αριστερής Συμμαχίας αναφέρουν ότι ένας μικρός αριθμός μελών του κόμματος είπε ότι έφυγαν από το κόμμα λόγω της πολιτικής σχετικά με το ΝΑΤΟ, περίπου οι μισοί επειδή δεν δέχονται τη πιο θετική γραμμή προς το ΝΑΤΟ, και οι άλλοι μισοί επειδή θα προτιμούσαν το κόμμα να είναι πιο θετικό στη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ.
Παρόλα αυτά, η δυνατή, ή πιθανή, συμμετοχή στο ΝΑΤΟ δεν αποτελεί μια ριζική αλλαγή στη Φινλανδική πολιτική ασφάλειας. Η Φινλανδία είχε ενεργή συμμετοχή στη στρατιωτική συμμαχία με το ΝΑΤΟ από το 1992, όταν η Φινλανδία εντάχθηκε στη συνεργασία για το πρόγραμμα ειρήνης. Το 2008 επίσης η Φινλανδία εντάχθηκε στη Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης του ΝΑΤΟ. Η υποστήριξη της στρατιωτικής άμυνας έχει παραμείνει σε υψηλό επίπεδο, ύστερα από τον πόλεμο στην Ουκρανία έφτασε στο ιστορικό υψηλό, 83% του συνολικού πληθυσμού συμφωνεί με τη δήλωση: «Αν η Φινλανδία δεχόταν επίθεση, οι Φινλανδοί θα έπρεπε να πάρουν τα όπλα για να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους σε κάθε περίπτωση, ακόμη κι αν η έκβαση ήταν αβέβαιη». Το 75% των ψηφοφόρων της Αριστερής Συμμαχίας συμφωνεί με αυτή τη δήλωση, σε σχέση με το 43% που ήταν το 2021.
Μετάφραση: Ελένη Γκρίνγουδ