Συνέντευξη Δ. Κολτσίδα στο ieidiseis.gr / Η νεολαία είναι σαφώς προσανατολισμένη προς τα αριστερά

Πώς νοιώθει η σημερινή νεολαία, με βάση τα ευρήματα της δημοσκόπησης της Prorata για το Ινστιτούτο Ν. Πουλαντζάς;

Η νεολαία βιώνει σε υπερθετικό βαθμό τα αρνητικά συναισθήματα που βλέπουμε σε όλη την κοινωνία. Στην ετήσια έρευνα που κάνουμε ως Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς σε συνεργασία με την Prorata, η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα, τα αρνητικά συναισθήματα επικράτησαν σε συντριπτικό βαθμό στο σύνολο των απαντήσεων, με την απογοήτευση και τον θυμό να κυριαρχούν. Η πανδημία και το λοκντάουν παίζουν ασφαλώς ρόλο, επηρεάζοντας αρνητικά την ψυχολογία όλων και πολύ περισσότερο των νέων ανθρώπων που έχουν εξ ορισμού πιο εξωστρεφή τρόπο ζωής. Ωστόσο τα συναισθήματα που σας ανέφερα έχουν βαθύτερα αίτια.

Η νέα γενιά έχει περάσει όλη τη μέχρι σήμερα ζωή της πηγαίνοντας από τη μία κρίση στην άλλη, συσσωρεύοντας αδιέξοδα και ματαιώσεις – και όλα αυτά στην περίοδο της ζωής τους που θα έπρεπε κανονικά να είναι η πλέον δημιουργική και ξέγνοιαστη. Και σαν να μην έφτανε αυτό, κατηγορούνται στο δημόσιο λόγο είτε της κυβέρνησης είτε των μέσων ενημέρωσης ως δήθεν «ανεύθυνοι» που μεταδίδουν τον κορονοϊό, και καταστέλλονται με βία, κάθε φορά που διεκδικούν τα δικαιώματά τους ή που απλά πίνουν καφέ στην πλατεία της γειτονιάς τους. Πρόκειται, όπως καταλαβαίνετε, για ένα εκρηκτικό μείγμα.

Για ποια πράγματα οι νέοι ανησυχούν περισσότερο;

Στις ανησυχίες που εκφράζουν οι νέοι και οι νέες αποτυπώνονται πολύ χαρακτηριστικά οι πληγές που άνοιξε η κρίση της προηγούμενης δεκαετίας, οι οποίες όχι μόνο δεν έχουν κλείσει, αλλά φαίνεται να βαθαίνουν όσο προχωράει η πανδημία και ταυτόχρονα ξεδιπλώνονται ορισμένες κομβικές επιλογές από την πλευρά της κυβέρνησης. Όπως θα περίμενε κανείς από τη γενιά για την οποία η επισφάλεια έχει γίνει κανονικότητα, οι νέοι ανησυχούν κυρίως για δύο στοιχεία : τους χαμηλούς μισθούς και τις συνθήκες εργασίας αφ’ ενός και την ανεργία αφ’ ετέρου. Μάλιστα, σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν, το ποσοστό που εκφράζει ανησυχία και για τα δύο αυτά θέματα εμφανίζει σημαντική αύξηση. Είναι ένα στοιχείο ενδεικτικό του πώς βίωσαν οι νέοι και οι νέες τη χρονιά που πέρασε, βγάζοντας «μεροκάματο του τρόμου» μέσα στην πανδημία, επιβιώνοντας με τα 534 ευρώ της αναστολής εργασίας ή με μικρο-«μισθούς» των 200 ευρώ.

Η στάση της νέας γενιάς απέναντι στην πολιτική, τους θεσμούς και τα κόμματα;

Η νέα γενιά, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται, είναι μια εξαιρετικά πολιτικοποιημένη γενιά. Ασφαλώς, είναι «παιδί» μιας σύνθετης εποχής γεμάτης ανακατατάξεις και πολλαπλές αντιθέσεις και, ως τέτοιο, δεν πολιτικοποιείται ακολουθώντας πάντοτε τους παραδοσιακούς όρους που γνωρίζαμε πριν την κρίση, αλλά με το δικό της τρόπο και στη βάση των δικών της βιωμάτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια εκ πρώτης όψεως αντιφατική ταυτότητα. Οι νέοι και οι νέες εκφράζουν σε πολύ μεγάλο ποσοστό, της τάξης του 70%, έντονο ενδιαφέρον για την πολιτική και αυξημένη διαθεσιμότητα συμμετοχής σε κοινωνικές και πολιτικές οργανώσεις, αλλά και σε κινητοποιήσεις και δράσεις. Μάλιστα, είναι ενδιαφέρον ότι ένας στους τέσσερις δήλωσε ότι συμμετέχει ή θα συμμετείχε σε πολιτικό κόμμα, έναν θεσμό που – εσφαλμένα προφανώς – πολλοί θεωρούν ξεπερασμένο. Την ίδια βέβαια στιγμή, η νεολαία εκφράζει χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης στους περισσότερους θεσμούς, καθώς ένας στους τρεις δήλωσε χαμηλή ή καθόλου εμπιστοσύνη στο σύνολο των θεσμών για τους οποίους ρωτήθηκαν, με τα κόμματα και κυρίως τα μέσα ενημέρωσης να είναι οι αρνητικοί πρωταγωνιστές. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Πώς εξηγείται αυτή η αντίφαση; Κατά τη γνώμη μου οι νέοι σήμερα είναι δύσπιστοι, αλλά όχι κυνικοί. Δεν τους καλύπτει η πολιτική όπως είναι σήμερα, αλλά δεν την απορρίπτουν πλήρως.

Η νεολαία σήμερα, με βάση την έρευνά σας, σε ποιο πολιτικό χώρο βρίσκεται πιο κοντά; Ή, μήπως, είναι στην πλειοψηφία της αντισυστημική;

Αντισυστημική με την έννοια μίας καταστροφικής διάθεσης αυτού που υπάρχει σήμερα, όχι. Η νεολαία βλέπει κριτικά το σημερινό πολιτικό σύστημα, προβληματίζεται, αλλά παρεμβαίνει σε αυτό. Και σε κάθε περίπτωση, είναι σαφώς προσανατολισμένη προς τα αριστερά. Το βλέπουμε στα εκλογικά αποτελέσματα, με την ηλικιακή διαιρετική τομή που παρατηρούμε στην Ελλάδα μετά το 2012. Αποτυπώνεται επίσης στα ευρήματα της έρευνάς μας.

Οι νέοι αυτοπροσδιορίζονται περισσότερο ως αριστεροί και δηλώνουν σαφώς μεγαλύτερη εγγύτητα προς τα κόμματα της Αριστεράς. Κυρίως όμως είναι ενδιαφέρον ότι σε όλα τα θέματα οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής και αξιών που τους τέθηκαν εκφράζουν σε συντριπτικό ποσοστό απόψεις συγγενείς προς την Αριστερά. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι το πεδίο που ανοίγεται για τα κόμματα της Αριστεράς, να προσεγγίσουν ακόμη περισσότερο τη νέα γενιά, είναι πολύ ευρύ, εφ’ όσον με τον πολιτικό τους λόγο καταφέρουν αφ’ ενός να προτείνουν προγραμματικά λύσεις στα αδιέξοδα που η γενιά αυτή βιώνει, αφ’ ετέρου να συγκινήσουν και να εμπνεύσουν τη νεολαία, εισάγοντας ξανά στην πολιτική ένα οραματικό και αξιακό στοιχείο.

Απέναντι στις εμβληματικές πολιτικές της κυβέρνησης πώς τοποθετείται;

Στην περίπτωση των πολιτικών που χαράζει και υλοποιεί η κυβέρνηση αυτή τη στιγμή για τη νεολαία, κυρίως αλλά όχι μόνο στο χώρο της εκπαίδευσης, έχουμε το παράδοξο η κοινωνική ομάδα την οποία αφορούν οι πολιτικές αυτές, οι ίδιοι οι νέοι και οι νέες, να είναι σχεδόν ριζικά απέναντι.

Το εντοπίσαμε στις ερωτήσεις για την πανεπιστημιακή αστυνομία, για την εξίσωση των πτυχίων των ιδιωτικών κολλεγίων με αυτά των δημόσιων πανεπιστημίων, για την αύξηση της στρατιωτικής θητείας και, σε μικρότερο βαθμό, για την καθιέρωση βάσης εισαγωγής στα ΑΕΙ. Είναι πραγματικά άξιο απορίας γιατί η κυβέρνηση επιμένει – ειδικά σε αυτή τη συγκυρία – στην αντιπαράθεση ή και ρήξη με τη νέα γενιά, τροφοδοτώντας την κοινωνική ένταση. Εκτός αν πρόκειται για ιδεολογική εμμονή.

Κάποιοι μιλούν ξανά για μια «χαμένη γενιά». Συμφωνείτε;

Ο όρος «χαμένη γενιά» χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τις δραματικές επιπτώσεις που είχε η κρίση στη νεολαία, και με αυτή την έννοια προφανώς ισχύει. Οι διαλυτικές επιπτώσεις της κρίσης σε όλα τα πεδία της ζωής των νέων – από την εργασία μέχρι την οικογένεια – καταγράφονται σε όλες τις επίσημες στατιστικές, αλλά και σε έρευνες όπως η δική μας. Και δυστυχώς, το ξέφωτο που είχε διαφανεί μετά το καλοκαίρι του 2018 απομακρύνεται όσο βαθαίνει η νέα κρίση. Ωστόσο, με κοινωνικούς και πολιτικούς όρους η νέα γενιά αγωνίζεται να διαψεύσει αυτό το χαρακτηρισμό. Δεν έχει παραιτηθεί από τη διεκδίκηση ενός καλύτερου μέλλοντος, συμμετέχει, πιστεύει στη δημοκρατία και στην ισότητα και αναζητά τη δική της διαδρομή πολιτικοποίησης.

Με την έννοια αυτή, ελπίζω ότι όχι απλώς δεν θα αποδειχθεί «χαμένη γενιά», αλλά θα είναι η γενιά που μαζί με το δικό της μέλλον, θα ανανεώσει ριζικά και συνολικά την κοινωνική και πολιτική ζωή στη χώρα μας.