Σάββατο 15 Μαρτίου 2014, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και οι εφημερίδες ΑΥΓΗ και Εποχή διοργάνωσαν εκδήλωση με θέμα «Οι εξελίξεις στο Κυπριακό», η οποία πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 15 Μαρτίου 2014 στο αμφιθέατρο Παπαρηγοπούλου της Νομικής Σχολής στην Αθήνα.

Στην εκδήλωση, την οποία συντόνισε η Σία Αναγνωστοπούλου, καθηγήτρια Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, μίλησαν σημαντικές προσωπικότητες της Κύπρου και της Τουρκίας. Από την Κύπρο, ο Σταύρος Τομπάζος, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου, ο Νίκος Μούδουρος, τουρκολόγος, διδάσκοντας στο Τμήμα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου και ο Τουμάζος Τσιελεπής, διεθνολόγος, επικεφαλής διαπραγματευτικής ομάδας επί Χριστόφια και μέλος του ΠΓ του ΑΚΕΛ. Ιδιαίτερη αναφορά θα θέλαμε να κάνουμε στη συμμετοχή ενός από τους πλέον σημαντικούς διανοουμένους της τουρκικής Αριστεράς, του Αχμέτ Ινσέλ, καθηγητή Πολιτικής Κοινωνιολογίας στη Σορβόννη και το Πανεπιστήμιο Γαλατασαράι και ιδρυτή του περιοδικού Birikim.

Η Σία Αναγνωστοπούλου κατά την παρουσίαση και εισαγωγή της στο θέμα της εκδήλωσης, εξήγησε τους λόγους που καθιστούν το Κυπριακό ένα κατεπείγον πρόβλημα που απαιτεί από την Αριστερά να αφουγκραστεί τις εξελίξεις και να επιδείξει ψύχραιμη στάση βασισμένη στη γνώση που υπάρχει. Σύμφωνα με την ίδια, το Κυπριακό Πρόβλημα απαιτεί ομοσπονδιακή λύση και τη δημιουργία ενός δικοινοτικού κράτους στην κατεύθυνση της ταξικής εθνοτικής ανασυγκρότησης των πληθυσμών. Επίσης, το Κυπριακό είναι μεν ζήτημα εισβολής και κατοχής αλλά δεν μπορεί να ιδωθεί μόνο ως τέτοιο, ενώ η επιδιωκόμενη λύση πρέπει να δοθεί στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Σε κάθε περίπτωση, η Αριστερά θα πρέπει να κατανοήσει ως αντιιμπεριαλιστικό αγώνα εκείνον που υπερασπίζεται την Κυπριακή Δημοκρατία έναντι της διχοτόμησης, θέτοντας τις δικές της κόκκινες γραμμές στη βάση του ταξικού συμφέροντος των δύο κοινοτήτων.

Στη συνέχεια, το λόγο πήρε ο Αχμέτ Ινσέλ, ο οποίος σκιαγράφησε την πολιτική κρίση που διέρχεται τελευταία η Τουρκία, επισημαίνοντας τα κύρια στοιχεία που έχουν οδηγήσει την Τουρκική Δημοκρατία σε κατάσταση χάους. Σύμφωνα με τον ίδιο, η διακυβέρνηση της χώρας από τον πρόεδρο Ερντογάν και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) οδήγησε μεν σε μια σταθεροποίηση, η οποία όμως συνοδεύτηκε από την εφαρμογή ενός νεοφιλελεύθερου οικονομικού σχεδίου και μια πολιτική συντηρητικοποίηση. Αυτή τη στιγμή, η Τουρκία διέρχεται μια ιδιότυπη κρίση στην οποία κυριαρχούν τα προσωπικά στοιχεία σύγκρουσης στο εσωτερικό του ισλαμοσυντηρητικού μπλοκ. Οι εκλογές στη χώρα, ανεξάρτητα από την έκβασή τους, επρόκειτο να επισφραγίσουν τη φθίνουσα πορεία του Τούρκου Προέδρου. Ίσως ακριβώς λόγω αυτής της κρίσης που έχει ξεσπάσει στην Τουρκία και εκείνης την οποία διέρχεται η Ελλάδα, να μοιάζει, κατά τον Αχμέτ Ινσέλ, να προκύπτει η καλύτερη δυνατή συγκυρία για την επίλυση του Κυπριακού Προβλήματος.

Ακολούθως, ο Σταύρος Τομπάζος υποστήριξε ότι το Κυπριακό ξεκινά πολύ πριν το 1974, με μια πολύχρονη εθνοτική διένεξη στην οποία η ελληνοκυπριακή πλευρά επιδίωξε την απορρόφηση και πνευματική εξαφάνιση της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Σύμφωνα με τον ίδιο, το κυπριακό κράτος θα πρέπει να βασιστεί στην αναγνώριση της εθνικής διαφοράς, καθώς οι ταυτότητες των δύο εθνοτικών ομάδων υπερβαίνουν την κυπριακή. Επιπλέον, καταλόγισε σύγχυση σε εκείνους που από τη μία διατείνονται πως υποστηρίζουν την ιδέα της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, ενώ την ίδια στιγμή αντιδρούν στο Κοινό Ανακοινωθέν ή κάνουν λόγο για επιβολή ιμπεριαλιστικής λύσης. Όπως επεσήμανε, δεν είναι προτιμότερη η ιμπεριαλιστική «αναρχία» από μια λύση στο πλαίσιο του ΟΗΕ, ούτε καμιά από τις εμπλεκόμενες στο ζήτημα χώρες είναι λιγότερο ιμπεριαλιστική από την άλλη. Καταλήγοντας, τόνισε ότι στο υφιστάμενο πλαίσιο οι δύο κοινότητες έχουν αμοιβαίες ζημίες από την παράταση της σύγκρουσης και για τούτο καθίσταται επιτακτική μια ορθολογική λύση στη βάση του σεβασμού των δύο κοινοτήτων, της αποκατάστασης των βασικών ελευθεριών και της εύρεσης μιας χρυσής τομής μεταξύ ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων.

Έπειτα, το λόγο πήρε ο Νίκος Μούδουρος, μιλώντας για την ανάγκη οι δύο κοινότητες της Κύπρου να πάρουν τη θέση τους ως υποκείμενα της ιστορίας τους. Σύμφωνα με το κυρίαρχο πλαίσιο ανάγνωσης του Κυπριακού Προβλήματος, οι δύο κοινότητες αντιμετωπίζονται ως δύο αδιαφοροποίητα στατικά σύνολα, χωρίς εσωτερική δυναμική και ρόλο στο Κυπριακό. Ειδικότερα, ως προς τους Τουρκοκύπριους παραβλέπεται η διαχρονικά μεταβαλλόμενη σχέση τους με την Τουρκία και η εξέλιξή της στο πλαίσιο της ξεχωριστής κρατικής οικοδόμησης. Το γεγονός αυτό σχετίζεται σημαντικά με τα όσα ακολούθησαν το 1974 και την μετέπειτα εξωτερική διευθέτηση της πολιτικής και οικονομικής ζωής του βόρειου τμήματος του νησιού από την Τουρκία, σε ένα πλαίσιο κρατικού καπιταλισμού με αντικείμενο τη διανομή των προσφυγικών περιουσιών και των κρατικών ωφελημάτων. Ωστόσο, εδώ και πολλά χρόνια, η διευθέτηση αυτή έχει καταρρεύσει προς όφελος της νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης. Τελικά, υποστήριξε ότι η στιγμή αυτή στην οποία οι δύο κοινότητες είναι όμηροι των πολιτικών της λιτότητας δίνει τη δυνατότητα στις δύο κοινότητες να πάρουν τη θέση τους ως υποκείμενο της ιστορίας τους.

Τον κύκλο των εισηγήσεων έκλεισε ο Τουμάζος Τσιελεπής, ο οποίος αναφέρθηκε στη μακρά ιστορία των σχεδίων επίλυσης του Κυπριακού. Ειδικότερα, εστίασε στις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους Χριστόφια και Ταλάτ που ακολούθησαν την απόρριψη του σχεδίου Ανάν, οι οποίες κατέληξαν σε ένα κοινό ανακοινωθέν με πλήρως επεξεργασμένες προτάσεις για κομβικά ζητήματα, όπως η ενίσχυση των ομοσπονδιακών αρμοδιοτήτων, οι κοινοί εκλογικοί κατάλογοι Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και η ομοσπονδιακή κατανομή των μελλοντικών εσόδων από το φυσικό αέριο. Το ότι δεν υπήρξε επιτυχής κατάληξη οφείλεται, όπως υποστήριξε, στην εγκατάλειψη των διαπραγματεύσεων από τον Ντερβίς Έρογλου, που διαδέχτηκε τον Ταλάτ, με πρόσχημα την ανάληψη της ευρωπαϊκής προεδρίας από την Κύπρο. Ωστόσο, όπως τόνισε, ούτε η κυβέρνηση Αναστασιάδη αξιοποίησε αυτή τη διαπραγματευτική βάση, καθώς προχώρησε σε νέο γύρο διαπραγματεύσεων στη βάση νέου ανακοινωθέντος, σημαντικά υποδεέστερου του προηγούμενου. Όπως τόνισε εμφατικά, το ΑΚΕΛ πρόκειται σαφώς να στηρίξει τις διαπραγματευτικές προσπάθειες, ωστόσο δεν μπορεί να δώσει λευκή επιταγή, ειδικά με την αποδοχή μιας σύνδεσης ενός μελλοντικού δημοψηφίσματος με τη στρατιωτικοποίηση της Κύπρου και την ένταξή της στο ΝΑΤΟ, καθώς τα ζητήματα αυτά δεν μπορούν παρά να αποτελούν κόκκινη γραμμή για την Αριστερά.

Οι ομιλίες της εκδήλωσης βρίσκονται στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς.

Σωτήρης Κοσκολέτος