Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς παρουσιάζει την Τρίτη 12 Σεπτεμβρίου 2023 και ώρα 19.00 στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερμού 134) την έκθεση Σχεδιάζοντας για όλες: Η οπτική του φύλου στον χώρο της ελληνικής πόλης, την οποία συνέγραψαν οι Φοίβος Καλλίτσης, Πολίνα Πρέντου και η ομάδα Urbana (Εύα Γρηγοριάδου, Μαριτίνα Βλαχάκη, Πηνελόπη Αλεξίου, Δήμητρα Αξαρλή), με επιστημονική σύμβουλο την Ντίνα Βαΐου.

Οι κινητοποιήσεις των φεμινιστριών παγκοσμίως έχουν φέρει στη δημόσια συζήτηση μια σειρά από προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και έμφυλες υποκειμενικότητες και την ανάγκη για επίλυση τους. Έτσι, αρκετά από τα αιτήματά τους, όπως αυτά που αφορούν κατά κύριο λόγο την έμφυλη βία, την άμισθη εργασία φροντίδας των γυναικών και την ισότητα στην αγορά εργασίας, είναι πλέον ευρέως διαδεδομένα. Μια λιγότερο προβεβλημένη, αντίθετα, αν και προφανής, πτυχή της καθημερινής ζωής που επηρεάζεται από το κοινωνικό φύλο είναι αυτή της ζωής στα αστικά κέντρα. Η έκθεση του ΙΝΠ καταγράφει τους τρόπους με τους οποίους οι πόλεις συχνά δυσκολεύουν την καθημερινή ζωή των γυναικών και των έμφυλων υποκειμενικοτήτων, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι ο σχεδιασμός έχει γίνει ερήμην τους και άρα χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές ανάγκες τους.

Μια πληθώρα παραδειγμάτων τεκμηριώνει το γεγονός ότι ο χώρος της πόλης δεν είναι ουδέτερος ως προς το φύλο, και η έκθεση προτείνει τρόπους με τους οποίους οι πόλεις μπορούν να σχεδιαστούν -ξανά- για όλες, όλους και όλα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, που αναλύεται στην έκθεση, αποτελεί ο σχεδιασμός των δρομολογίων της δημόσιας συγκοινωνίας, ο οποίος παραγνωρίζει την εργασία φροντίδας και την οικιακή εργασία που προσφέρουν κυρίως οι γυναίκες και τις διαφορετικές ανάγκες μετακίνησης που προκύπτουν από αυτή. Οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία των επιβατών των ΜΜΜ, όμως οι σύνθετες ανάγκες μετακίνησής τους λόγω του συνδυασμού της έμμισθης εργασίας στην αγορά και της άμισθης εργασίας φροντίδας δεν τις εξυπηρετούν.

Όπως σημειώνεται στην περίληψη της έκθεσης:

Τα τελευταία είκοσι χρόνια δίνεται διεθνώς όλο και μεγαλύτερη έμφαση σε ζητήματα έμφυλης ισότητας, το οποίο αποτελεί σημαντικό, αν και όχι αρκετό, βήμα προόδου. Με αφορμή την ένταξη της ισότητας των φύλων στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, διεθνείς οργανισμοί έχουν υποστηρίξει τη διαμόρφωση στρατηγικών σε διάφορους τομείς για την σταδιακή εδραίωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ισότητας των φύλων για όλες τις γυναίκες και τα κορίτσια. Σε αυτό το πλαίσιο, οι πόλεις αποτελούν τόπους που προσφέρουν ευκαιρίες για την ενδυνάμωση των γυναικών μέσω της εργασίας, της εκπαίδευσης και των δυνατοτήτων δικτύωσης.

Ο κυρίαρχος λόγος για το φύλο, είτε εστιάζει στο δίπολο άνδρα/γυναίκα είτε επεκτείνεται σε άλλες ταυτότητες φύλου, έχει προκαλέσει ευρύτερες συζητήσεις και δράσεις προς την κατεύθυνση της ισότητας. Ωστόσο, παρά αυτά τα θετικά βήματα, δεν έχουν εξαλειφθεί οι ανισότητες σε τομείς όπως η απασχόληση, η υγεία, οι θέσεις ηγεσίας, η στέγαση και η απλήρωτη εργασία. Αντιστοίχως, οι αστικοί χώροι, σχεδιασμένοι κυρίως μέσω προτύπων που εστιάζουν στον άνδρα, τείνουν να διαιωνίζουν τις ανισότητες. Αυτό εγείρει το ερώτημα εάν η ισότητα των φύλων θα παραμείνει ένας μακρινός στόχος.

Στην Ελλάδα, παρά τις νομικές διατάξεις για την ισότητα των φύλων, υπάρχουν πολλές πτυχές της ζωής στις οποίες τα έμφυλα ζητήματα περιθωριοποιούνται και διατηρούνται οι διακρίσεις και οι ανισότητες. Οι τοπικές αρχές έχουν πρόσφατα ενσωματώσει πολιτικές ισότητας των φύλων για να ευθυγραμμιστούν με διεθνή πρότυπα και να αναζητήσουν χρηματοδότηση, ωστόσο οι προκλήσεις παραμένουν λόγω και της έλλειψης συνολικών δεδομένων που αφορούν το φύλο. Η πανδημία COVID-19 και οι επακόλουθοι περιορισμοί έδωσαν αφορμή για νέες σκέψεις για τον αστικό χώρο, τις υποδομές , την κινητικότητα, τις υπηρεσίες και τις έμφυλες ανισότητες. Εντός αυτού του πλαισίου, η έκθεση εξετάζει τον φεμινιστικό αστικό σχεδιασμό και υπογραμμίζει τη σημασία ενός αστικού σχεδιασμού που ανταποκρίνεται στις ανάγκες, τις προσδοκίες και τις επιθυμίες των γυναικών και άλλων έμφυλων υποκειμενικοτήτων, αναγνωρίζοντας τη συνεισφορά τους στην διαμόρφωση του χώρου της πόλης και την υποχρέωση του αστικού περιβάλλοντος να συμπεριλάβει όλες τις κατοίκους και χρήστριές του.

Η παρούσα έκθεση αποσκοπεί να παρουσιάσει μια ολοκληρωμένη άποψη για την πόλη και το φύλο, καλύπτοντας διάφορα επίπεδα, από τη διακυβέρνηση και τις εθνικές πολιτικές έως την καθημερινή ζωή. Επισημαίνει την ανάγκη για συμπεριληπτική συμμετοχή, λαμβάνοντας υπόψη διαφορετικές κοινωνικές ομάδες καθώς και τη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων κατά φύλο. Με αυτόν τον τρόπο, οι αστικοί χώροι μπορούν να γίνουν τόποι αλλαγής και να προσφέρουν ευκαιρίες σε όλες, προάγοντας την κοινωνική αλλαγή στην κατεύθυνση της έμφυλης ισότητας. Η έκθεση παρέχει επίσης παραδείγματα πρωτοβουλιών από διάφορες χώρες που μπορούν να λειτουργήσουν ως έμπνευση και αφετηρία για μετασχηματισμό. Τονίζει ότι τα οράματα της συμπεριληπτικής πόλης και της πόλης της φροντίδας δεν πρέπει να παραμείνουν ουτοπικά ιδεώδη, αλλά πρέπει να μεταφραστούν σε πράξη. Τα συμμετοχικά εργαλεία, που χρησιμοποιεί διαρκώς ο φεμινιστικός σχεδιασμός, δεν παρέχουν απλώς δεδομένα στους λήπτες και τις λήπτριες αποφάσεων, αλλά ενδυναμώνουν τις κατοίκους της πόλης ώστε να οραματιστούν και να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην πόλη.

Την έκθεση παρουσιάζουν από τη συγγραφική ομάδα οι:

• Εύα Γρηγοριάδου | αρχιτεκτόνισσα και ιδρύτρια της Urbana
• Φοίβος Καλλίτσης | αρχιτέκτων μηχανικός και διδάκτωρ ΕΜΠ, associate head, Portsmouth School of Architecture
• Πολίνα Πρέντου | MSc αρχιτεκτόνισσα-πολεοδόμος, υ.δ. ΕΜΠ

Σχολιάζουν οι:

• Ντίνα Βαΐου | ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ, τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας
• Ειρήνη Μίχα | αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΜΠ, τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας
• Μάττα Σαμίου | σύμβουλος σε θέματα φύλου

Την εκδήλωση συντονίζει η Ελευθερία Κουμάντου, δημοσιογράφος στον ρ/σ Αθήνα 9,84.

Η έκθεση θα διατίθεται δωρεάν σε έντυπη μορφή στον χώρο της εκδήλωσης.

Ευχαριστούμε θερμά για τη φιλοξενία τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων.