Σημαντικά θέματα γύρω από τις πατέντες και τα δικαιώματα μονοπωλίου του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας περί τα εμβόλια, αλλά και τις επιπτώσεις τους στη δημόσια υγεία και την κοινωνική ζωή διεθνώς, αναδείχτηκαν στη διαδικτυακή συζήτηση που συνδιοργάνωσαν το Δίκτυο για την καθολική κάλυψη υγείας και την υπεράσπιση της δημόσιας περίθαλψης και το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς την Τετάρτη 9 Ιουνίου, με θέμα «Εμβόλια, ανισότητες, πατέντες: Η ανάγκη μιας παγκόσμιας και δίκαιης ρύθμισης». Στην εκδήλωση, την οποία συντόνισε η διευθύντρια του ΙΝΠ, Δανάη Κολτσίδα, μίλησαν ο διεθνώς γνωστός και βραβευμένος για τη δράση του στα ζητήματα της δημόσιας υγείας και της πρόσβασης στη θεραπεία, σύμβουλος του ΟΗΕ και άλλων διεθνών οργανισμών σε θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά και διευθυντής της ΜΚΟ Knowledge Ecology International, James Love, o αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επικεφαλής της ευρωοομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία (The Left), Δημήτρης Παπαδημούλης, ο πρώην Υπουργός και Τομεάρχης Υγείας της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Ανδρέας Ξανθός, η υπεύθυνη διεκδίκησης δικαιωμάτων της ΜΚΟ Praksis και συνδιευθύντρια του διεθνούς πρακτορείου ειδήσεων, Pressenza, με σημαντική δράση στο ανθρωπιστικό κίνημα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, Μαριανέλλα Κλώκα, καθώς και ο επικεφαλής πολιτικής για την πρόσβαση στο φάρμακο της διεθνούς οργάνωσης European Public Health Alliance (EPHA) και μέλος του ΔΣ του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMA), Γιάννης Νάτσης.
Στη συζήτηση αναδείχθηκε το διεθνές θεσμικό και πολιτικό πλαίσιο, οι εξελίξεις στις ΗΠΑ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ τεκμηριώθηκε αναλυτικά ο αρνητικός ρόλος που παίζουν οι πατέντες στην ταχεία και ισότιμη πρόσβαση σε εμβόλια, ώστε να ανασχεθεί η πανδημία, αλλά και ευρύτερα στην ανάπτυξη νέων και πραγματικά καινοτόμων διαγνωστικών και θεραπευτικών τεχνολογιών και φαρμάκων. Τονίστηκε η σπουδαιότητα της προσέγγισης της βιοτεχνολογίας και της ιατρικής και φαρμακευτικής καινοτομίας ως κοινού αγαθού, για το σήμερα και για το αύριο, ενώ δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο που έπαιξε η κινητοποίηση των πολιτών και των οργανώσεών τους, των επιστημόνων, αλλά και των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων.
Το βίντεο της εκδήλωσης (με ελληνικούς υπότιτλους στις παρεμβάσεις του James Love)
Αναλυτικότερα τα βασικά σημεία των παρεμβάσεων των ομιλητών/τριών :
- Δημήτρης Παπαδημούλης : Δεν τελειώσαμε ακόμη με την πανδημία – Διγλωσσία και υποκρισία από την ΝΔ στο θέμα των πατεντών των εμβολίων.
Ανοίγοντας τη συζήτηση, ο Δημήτρης Παπαδημούλης επισήμανε ότι δεν έχουμε τελειώσει με την πανδημία, καθώς ο κίνδυνος ενός τέταρτου κύματος από ότι μας λένε οι ειδικοί δεν έχει αποσοβηθεί. Όπως είπε, «αυτό οφείλεται σε δύο παράγοντες: ο πρώτος είναι ο αργός ρυθμός του εμβολιασμού, ιδιαίτερα στο κομμάτι του πλανήτη που είναι χαμηλότερου εισοδήματος και επομένως η πρόσβαση στα εμβόλια και η οργάνωση του εμβολιασμού καθυστερεί, ενώ η πρωτοβουλία Covax καρκινοβατεί, και ο δεύτερος είναι ότι το εμβόλιο αντιμετωπίζεται στην πράξη ακόμη και τώρα, παρ’ ότι χρηματοδοτήθηκε με άφθονη δημόσια χρηματοδότηση, ως ένα απλό εμπόρευμα και όχι ως δημόσιο αγαθό και το αποτέλεσμα είναι ότι μεγάλες περιοχές του πλανήτη εξελίσσονται σε ένα εργαστήριο μεταλλάξεων. Αυτές οι μεταλλάξεις δυσκολεύουν περισσότερο την αντιμετώπιση της πανδημίας. Οι ειδικοί μας λένε ότι δεν έχουμε κλειδώσει όχι μόνο τον κίνδυνο απέναντι στο τέταρτο κύμα, αλλά και την πιθανότητα να έχουμε και νέες πανδημίες στο μέλλον. Άρα αυτό που συζητάμε για τα εμβόλια ως δημόσιο αγαθό είναι κάτι που αφορά όχι μόνο την παρούσα κρίση, αλλά και τις επόμενες».
Ενημερώνοντας σχετικά με τις εξελίξεις στο Ευρωκοινοβούλιο, ο Δημήτρης Παπαδημούλης υπενθύμισε ότι η ευρωομάδα της Αριστεράς, με πρωτοβουλία της ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, ξεκίνησε έναν αγώνα από πέρσι, προσπαθώντας να θέσει στην ατζέντα αυτή την βασική ιδέα, το εμβόλιο ως δημόσιο αγαθό, όχι εμπόρευμα, και επίσης ότι είναι παράδοξο, άδικο, παράλογο η ανακάλυψη της επιστήμης – που πάσχιζε τότε με γοργούς ρυθμούς να βρει εμβόλια – ενώ στηρίζεται σε δημόσια χρηματοδότηση, να παράγει αποκλειστικά ιδιωτικά δικαιώματα. Όπως ανέφερε, η Αριστερά μελέτησε με τη βοήθεια ειδικών τη συμφωνία TRIPS, τις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και βρήκε ότι και το άρθρο 122 των Συνθηκών και το άρθρο 31 της συμφωνίας TRIPS επιτρέπει την άρση του καθεστώτος προστασίας, έτσι ώστε να επιταχυνθεί η παραγωγή και κατά συνέπεια και ο εμβολιασμός.
Όπως υπενθύμισε, στην αρχή η Αριστερά ήταν μόνη σε αυτή την προσπάθεια, σε πολιτικό επίπεδο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με τη στήριξη κάποιων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, ευαίσθητων πολιτών και τα λοιπά, αλλά στην πορεία αυτή η επιχειρηματολογία άρχισε να κερδίζει έδαφος. Κατά την εκτίμησή του, αυτό που συνέβαλε στην στροφή στο πολιτικό επίπεδο και στην ενίσχυση αυτής της δυναμικής ήταν η πρόταση Μπάιντεν, ενώ στηλίτευσε τα επιχειρήματα της άρνησης της Άνγκελα Μέρκελ ως «copy paste με τα επιχειρήματα των μεγάλων πολυεθνικών του φαρμάκου», αναφέροντας ότι «δεν είναι τυχαίο ότι η BioNTech, που έχει πολλαπλασιαστεί η χρηματιστηριακή της αξία έχει έδρα την Γερμανία». Επικρίνοντας δε τη στάση της ευρωπαϊκής ηγεσίας, ανέφερε ότι «ως ευρωπαϊστής της Αριστεράς, νιώθω πάρα πολύ άβολα να βλέπω μια ηγεσία της Ευρώπης κατώτερη των περιστάσεων, να της βγαίνει “από τα αριστερά”, από πιο προοδευτικές θέσεις ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών».
Όπως θύμισε ο Δημήτρης Παπαδημούλης, στο Ευρωκοινοβούλιο η Αριστερά κατάφερε δύο φορές να εγκριθεί η τροπολογία της για την άρση του καθεστώτος προστασίας της πατέντας – μία φορά τον Μάρτιο και μία φορά τον Μάιο – με τη στήριξη των Ομάδων των Σοσιαλιστών, των Πρασίνων, της Αριστεράς και μεμονωμένων ευρωβουλευτών από το υπόλοιπο φάσμα της δεξιάς του κέντρου και ανεξάρτητους. Μετέφερε μάλιστα πληροφορίες «επί του πιεστηρίου», καθώς κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου γινόταν μια πολύ έντονη συζήτηση γύρω από ένα ψήφισμα για τη στρατηγική του εμβολιασμού, όπου, όπως είπε, διαμορφώθηκαν τα δύο στρατόπεδα : ένα προοδευτικό στρατόπεδο με τη στήριξη βασικά των τριών πολιτικών οικογενειών (Αριστερά, Πράσινοι και Σοσιαλιστές) και ένα στρατόπεδο στο οποίο συμμαχούν οι δυνάμεις της δεξιάς και της ακροδεξιάς. Μάλιστα, σημείωσε ότι σε αυτή την πρόσφατη συζήτηση για τη στρατηγική του εμβολιασμού, υπάρχει ένα πράγμα που ξεχωρίζει σε σχέση με τις προηγούμενες συζητήσεις: η ενεργή συμμετοχή και παρέμβαση του λόμπι των πολυεθνικών του φαρμάκου, το οποίο ασκεί μια τεράστια προσπάθεια να επηρεάσει ευρωβουλευτές που στις προηγούμενες φάσεις υιοθέτησαν μια ενδιάμεση στάση τη στάση της αποχής και έτσι επέτρεψαν δύο φορές να κερδίσει η σωστή πρόταση.
Ειδικά για την Ελλάδα, ο Δημήτρης Παπαδημούλης υπογράμμισε ότι «πρέπει να κρατήσουμε τη διγλωσσία και την υποκρισία του κόμματος που κυβερνά τη χώρα», υπενθυμίζοντας ότι «όταν κάποια στιγμή Αλέξης Τσίπρας έφερε την ιδέα της άρσης των πατεντών των εμβολίων στη Βουλή, εισέπραξε ειρωνείες από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας. Ενώ, όταν μετά την επανάφερε αυτή την πρόταση ο Τζο Μπάιντεν, τότε προσπάθησαν κάποιοι να μας πείσουν στην Ελλάδα ότι περίπου ο Μπάιντεν υλοποιεί μια ιδέα και μια πρόταση που ο Κυριάκος Μητσοτάκης διατύπωσε πρώτος παγκοσμίως. Ταυτόχρονα, όταν τον Μάιο ήρθε η τροπολογία της Αριστεράς, οι ευρωβουλευτές της Νέας Δημοκρατίας καταψήφισαν αυτή την πρόταση, που υλοποιούσε την πρόταση Μπάιντεν που υποτίθεται ότι στήριζε την αρχική ιδέα Μητσοτάκη, προφανώς όχι κάνοντας ανταρσία στον αρχηγό τους, αλλά αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όταν ήρθαν τα δύσκολα, ευθυγραμμίστηκε με την γραμμή Μέρκελ που συμπίπτει με την γραμμή των μεγάλων πολυεθνικών του φαρμάκου».
Κλείνοντας, ο Δημήτρης Παπαδημούλης σημείωσε ότι – επειδή μας περιμένουν και άλλες πανδημίες – ο αγώνας για εμβόλια δημόσιο αγαθό, μια πλατιά συμμαχία επιστημόνων, πολιτών, πολιτικών, πρέπει να συνεχιστεί. Όπως είπε, αυτό δεν είναι μόνο δίκαιο, είναι και οικονομικά συμφέρον, γιατί το κόστος από τη διαιώνιση τέτοιων πανδημιών με μεταλλάξεις είναι πολλαπλάσιο οικονομικά, κοινωνικά, υγειονομικά από την όποια διαπραγμάτευση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια επιτάχυνση της παραγωγής με την άρση έστω και προσωρινά του καθεστώτος προστασίας της πατέντας.
- James Love: Τα τρία σημεία των κανόνων του ΠΟΕ που θέτουν εμπόδια στη διάδοση της τεχνογνωσίας και τα περιθώρια εθνικής δράσης – Ευχάριστη έκπληξη η στάση Μπάιντεν – Οι πατέντες εμπόδιο στην έρευνα και στην ανάπτυξη νέων εμβολίων – Να προβλέψουμε διαφορετικό πλαίσιο κινήτρων χωρίς αποκλειστικά δικαιώματα
Όπως επισήμανε στη σημαντική παρέμβασή του ο James Love, «η πρόκληση για όλο τον κόσμο σήμερα είναι να βρούμε πώς να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε τον έλεγχο της ιδιοκτησίας της τεχνολογίας για την παρασκευή εμβολίων ή φαρμάκων. Αντιμετωπίζουμε μια γιγαντιαία πρόκληση με την έννοια της επίδρασης της πανδημίας σε όλο τον κόσμο, σε πολλές διαφορετικές διαστάσεις : Η τρέχουσα πανδημία επηρεάζει την υγεία των ανθρώπων, προφανώς, επηρεάζει επίσης την οικονομία, τις κοινωνικές σχέσεις. Υπάρχουν επιχειρήσεις που χάνονται, άνθρωποι που χάνουν τα σπίτια τους. Έχει ψυχολογική επίδραση επίσης». Όπως είπε, «δεν έχω δει ποτέ πριν ένα ιατρικό θέμα που να επηρεάζει τους πάντες. Είναι πραγματικά μοναδικό, με αυτή την έννοια. Αυτό λοιπόν που θα μπορούσε να περιμένει κανείς είναι μια μοναδική παγκόσμια απάντηση που θα περιελάβανε την αλληλεγγύη. Και επίσης, την κατανόηση ότι – σε μια μεταδοτική ασθένεια, όπως η covid19 – το να εξασφαλίσουμε ότι τα εμβόλια είναι διαθέσιμα για όλους είναι πραγματικά εξαιρετικά σημαντικό». Μάλιστα, ο James Love σημείωσε ότι αυτή τη στιγμή η συζήτηση αφορά σε μεγάλο βαθμό τα εμβόλια, αλλά οπωσδήποτε τα διαγνωστικά τεστ και οι θεραπείες είναι επίσης πολύ σημαντικά ακόμα.
Ο James Love αναφέρθηκε διεξοδικά στις προσπάθειες που έγιναν στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, αλλά και της διεθνούς κοινωνίας των πολιτών για τη δημιουργία μιας δεξαμενής των τεχνολογιών που χρειαζόταν για να φτιαχτεί προστατευτικός εξοπλισμός, αναπνευστήρες, εμβόλια, διαγνωστικά κιτ, θεραπείες, οτιδήποτε θα βοηθούσε στον έλεγχο της πανδημίας. Το σκεπτικό ήταν, όπως είπε, ότι οι κυβερνήσεις που χρηματοδοτούσαν το εμβόλιο, που παρείχαν το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων στους υποψήφιους κατασκευαστές εμβολίων, θα συμφωνούσαν συλλογικά στο πλαίσιο των συμφωνιών χρηματοδότησης ότι θα μοιραζόταν όχι μόνο τα δικαιώματα στις εφευρέσεις, αλλά και τα δικαιώματα στα δεδομένα, την πρόσβαση στους βιολογικούς πόρους, όπως οι σειρές κυττάρων εργασίας, ή άλλα στοιχεία σχετικά με την τεχνογνωσία για την κατασκευή εμβολίων, είτε στη βάση καταβολής δικαιωμάτων είτε απελευθερώνοντας τις ιδέες και προσπαθώντας να εντοπιστεί πού θα υπήρχε ένας κατασκευαστής διεθνώς που θα μπορούσε να το αναλάβει και να κλιμακώσει την ταχύτητα της κατασκευής. Αντίθετα, όπως σημείωσε, αυτό που είχαμε ήταν συμβάσεις με πολύ στενά συμφέροντα σε κάθε χώρα που παρείχε χρηματοδότηση και έναν μεγάλης κλίμακας εθνικισμό των εμβολίων και μια τεράστια ανισότητα ανά τον κόσμο ως προς την πρόσβαση στα εμβόλια, θέτοντας όλο τον κόσμο σε κίνδυνο.
Ο James Love ανέλυσε επίσης τα σημεία των συμφωνιών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου τα οποία είναι κατά τη γνώμη του περιοριστικά και εμποδίζουν την αξιοποίηση της υφιστάμενης τεχνογνωσίας. Ο ένας είναι ένας γενικός περιορισμός, ότι εάν μια υποχρεωτική άδεια για ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας εκδίδεται από μια χώρα, μπορεί να εξαχθεί μόνο έως και το 49% της παραγωγής, σημειώνοντας ότι στην τρέχουσα πανδημία, είναι λάθος να περιορίζουμε τις εξαγωγές των εμβολίων. Όπως είπε, υπάρχει μια σχετική ρύθμιση, το άρθρο 31bis, που επιχείρησε να αντιμετωπίσει κάποια από τα προβλήματα στην παράγραφο 31f της συμφωνίας TRIPS, αλλά είναι πολύ περίπλοκο και στην πραγματικότητα, έχει χρησιμοποιηθεί μόνο μια φορά. Το τρίτο άρθρο που κατά τον James Love αποτελεί πρόβλημα είναι το άρθρο 39 της συμφωνίας TRIPS, που ρυθμίζει τα δικαιώματα στα δεδομένα, τα εμπορικά μυστικά και τις εμπιστευτικές πληροφορίες, καθώς σχετίζεται με το αν οι κυβερνήσεις μπορούν να πάρουν κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίσουν και να επιβάλουν μεταφορά τεχνολογίας στην τεχνογνωσία της κατασκευής εμβολίων. Όπως ωστόσο σημείωσε ο James Love, η αξία της αλλαγής των κανόνων του ΠΟΕ έχει υπερεκτιμηθεί από όλες της πλευρές, καθώς όπως είπε, ακόμα και χωρίς ενέργειες από την πλευρά του ΠΟΕ, υπάρχουν πολλά που οι κυβερνήσεις μπορούν να κάνουν και, σε πολλές περιπτώσεις, έκαναν ή δεν έκαναν. Έφερε δε ως παράδειγμα ένα προσωρινό μέτρο που πήρε στην αρχή της πανδημίας η Γερμανία, που ήταν αρκετά ευρύ ως προς την υπέρβαση θεμάτων πατεντών σε οτιδήποτε σχετιζόταν με την covid19, ενώ και άλλες χώρες, όπως λ.χ. ο Καναδάς, έκαναν κάποιες προσπάθειες, αλλά οι περισσότερες χώρες δεν έκαναν τίποτα προκειμένου να αλλάξουν το διεθνές δίκαιο.
Ο James Love εξήγησε αναλυτικά πώς οι πατέντες δημιουργούν μια νομική αβεβαιότητα σε μερικές περιπτώσεις, ως προς το τι μπορεί να κατασκευάσει κανείς. Όπως είπε, η covid19 υπογραμμίζει αυτό που κατά τη γνώμη του αποτελεί μεγαλύτερο πρόβλημα : ότι, επιπλέον των νόμιμων δικαιωμάτων πάνω στην εφεύρεση, πρέπει να καταβάλουμε μεγαλύτερη προσπάθεια για να διασφαλίσουμε ότι υπάρχει μεγαλύτερη διαφάνεια στην τεχνογνωσία της παρασκευής προϊόντων.
Επίσης, αναφέρθηκε αναλυτικά στη σημασία της θέσης που πήρε η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν και η υποστήριξη της Εμπορικής Αντιπροσώπου των ΗΠΑ (USTR) στην άρση της πατέντας για τα εμβόλια. Όπως είπε, η απόφαση Μπάιντεν αποτέλεσε έκπληξη, καθώς πριν γίνει πρόεδρος είχε ένα ιστορικό πολύ στενής συνεργασίας με φαρμακευτικές εταιρίες και θα περίμενε κανείς να είναι υπέρμαχος των αμερικανικών δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας διεθνώς. Σημείωσε όμως ότι «οι άνθρωποι που έβαλε σε θέσεις εξουσίας ο πρόεδρος Μπάιντεν έχουν υπάρξει καλύτεροι από ό,τι περιμέναμε και στην πραγματικότητα, πολύ πιο προοδευτικοί από ό,τι είδαμε υπό τον πρόεδρο Ομπάμα ή τον πρόεδρο Κλίντον παλιότερα. Έχει κοντά του πολλούς ανθρώπους με πραγματικό αίσθημα δημόσιου καθήκοντος, μεταξύ των οποίων η Κάθριν Τάι στο USTR». Ενημέρωσε μάλιστα ότι στις ΗΠΑ υπήρξε τεράστια αντιπολίτευση, όχι μόνο στο Κογκρέσο, αλλά από διάφορες ομάδες, ακόμα και της Ένωσης των Αμερικανών Εκδοτών Βιβλίων, που αντιτίθενται στην εγκαθίδρυση ενός προηγούμενου σχετικά με την πνευματική ιδιοκτησία.
Ο ίδιος ωστόσο σημείωσε ότι η στάση στα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας την περίοδο της πανδημίας αποτελεί πράγματι ένα προηγούμενο – ένα κακό προηγούμενο. Υπογράμμισε ότι «αν δεν μπορείς πράγματι να απαντήσεις σε μια πανδημία όπως αυτή, με ένα πιο χαλαρό σύνολο κανόνων πνευματικής ιδιοκτησίας, τότε πρέπει να αναρωτηθούμε τι άλλο πρέπει να γίνει για να συμβεί αυτό. Είμαστε σε μια κατάσταση αυτή τη στιγμή, που λένε ότι ίσως στο τέλος του 2024 κάποιες χώρες να έχουν εμβολιαστεί αποτελεσματικά – και αυτό μπορεί να είναι αισιόδοξο. Κι έπειτα, έχουμε κάποιες εταιρίες εμβολίων που λένε ότι μπορεί να χρειάζεται να κάνουμε ετήσιες αναμνηστικές δόσεις του εμβολίου. Επομένως, δεν μιλάμε απλά για το να εμβολιάσουμε 7,8 δισεκατομμύρια ανθρώπους, αλλά για να το κάνουμε κάθε χρόνο. Κι έπειτα, έχουμε πάντα τον κίνδυνο νέων μεταλλάξεων. Συνεπώς, το γεγονός ότι δεν δρούμε πράγματι σαν να έχουμε όντως μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης και δεν αναβαθμίζουμε την αντίδρασή μας όπως σε ένα είδος πολέμου, είναι σοκαριστικό για μένα».
Απαντώντας μάλιστα σε ερωτήσεις του κοινού σχετικά με το επιχείρημα περί έλλειψης πρώτων υλών για την παρασκευή των εμβολίων, ο James Love επισήμανε ότι όταν υπάρχει μια αύξηση της ζήτησης, όπως είδαμε στην πανδημία, σε πολύ βραχυπρόθεσμο επίπεδο μπορεί πράγματι να υπάρξουν όλων των ειδών οι ελλείψεις, υπενθυμίζοντας ότι στην αρχή της πανδημίας δεν μπορούσες να αγοράσεις ούτε μάσκα ή αντισηπτικό χεριών, αλλά με το χρόνο οι αγορές ανταποκρίθηκαν στις ελλείψεις πρώτων υλών πολύ αποτελεσματικά. Ανέφερε λοιπόν ότι είναι κατανοητό από την πλευρά των εταιριών που αγοράζουν αυτή τη στιγμή πρώτες ύλες να μη θέλουν να αντιμετωπίσουν ανταγωνισμό, ωστόσο επισήμανε μια αντίφαση: οι εταιρίες ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τις πατέντες, αφού έτσι κι αλλιώς η άρση τους δεν θα βοηθήσει την τόνωση της παραγωγής, λόγω έλλειψης πρώτων υλών, αλλά αντίστροφα θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί, αν είναι πράγματι κυριολεκτικά αδύνατο για οποιονδήποτε άλλο να φτιάξει το εμβόλιο, τότε γιατί χρειάζονται την πατέντα ούτως ή άλλως, αφού, προφανώς, κανείς ποτέ δεν θα μπορούσε να τις ανταγωνιστεί,
Στο πλαίσιο αυτό, ο James Love σημείωσε ότι οι πατέντες είναι ένα σημαντικό νομικό εμπόδιο για τους άλλους, όχι μόνο προκειμένου να μην ανταγωνιστούν τις υπάρχουσες εταιρίες, αλλά ακόμα και προκειμένου να κάνουν επενδύσεις ή να αναπτύξουν νέα εμβόλια. Αναλύοντας τη νομολογία σχετικά με τις πατέντες, επισήμανε ότι η ερμηνεία τους είναι δύσκολη και επιφέρουν τον κίνδυνο εμπλοκής σε δικαστικές διαμάχες, ακόμα και σε περίπτωση που κάποιος αναπτύσσει διαφορετικό εμβόλιο από τα κυκλοφορούντα και αυτό λειτουργεί αποτρεπτικά. Ανέφερε μάλιστα την περίπτωση του ιού της ηπατίτιδας C, στην περίπτωση του οποίου καθυστέρησε για χρόνια η εισαγωγή αποτελεσματικής θεραπείας και φαρμάκων, επειδή οι εταιρίες δεν ήθελαν να επενδύσουν στην ανάπτυξη θεραπείας για την ηπατίτιδα C, διότι η Novartis ήλεγχε τις ευρείες πατέντες πάνω στον ιό και πίστευαν ότι θα αντιμετώπιζαν αγωγές. Εξήγησε λοιπόν ότι τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας δεν έχουν επίπτωση μόνο στην κατασκευή ακριβώς του ίδιου εμβολίου, όπως το να προσπαθήσει κανείς να αντιγράψει το εμβόλιο της CureVac, της Moderna ή της Pfizer – ή κάτι τέτοιο. Επίσης, αν προσπαθείς να αναπτύξεις ένα παρόμοιο εμβόλιο, χρησιμοποιώντας μια παρόμοια πλατφόρμα τεχνολογίας, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας μπορούν να αποτρέψουν την επένδυση σε αυτούς τους τομείς.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο James Love απάντησε και στο ερώτημα τι κίνητρο θα είχε κανείς να επενδύσει, αν δεν μπορούσε να αποκτήσει νομικά μονοπώλιο επί της εφεύρεσής του. Αναφερόμενος ειδικά στην περίπτωση του covid19, επισήμανε ότι αποτελεί ένα αδύναμο παράδειγμα για την υπεράσπιση της λογικής των αποκλειστικών δικαιωμάτων, πρώτον, γιατί ο δημόσιος τομέας ήρε το ρίσκο της επένδυσης, με μεγάλες χρηματοδοτήσεις από πολλές χώρες διεθνώς, και δεύτερον, γιατί κανένας από τους κατασκευαστές εμβολίων δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στη ζήτηση, να φτιάξουν εμβόλια αρκετά γρήγορα για τους ανθρώπους που τα ζητούν, επομένως δεν έχει βάση η ανησυχία περί ανάπτυξης ανταγωνισμού που θα στερήσει πωλήσεις από τις κατασκευάστριες εταιρίες. Εναλλακτικά, ο James Love πρότεινε μια σειρά άλλων κινήτρων, που δεν οδηγούν στη δημιουργία μονοπωλίων και αποκλειστικών δικαιωμάτων επί της τεχνογνωσίας των εμβολίων. Όπως ανέφερε, «μπορείς να δώσεις χρήματα στους ανθρώπους που επιτυγχάνουν να αναπτύξουν εμβόλια, να τους δώσεις ανταλλάγματα για την είσοδο στην αγορά, να δώσεις ακόμα μεγαλύτερες πληρωμές σε μετρητά. Αν επιτύχουν στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, αυτό που δεν θέλεις είναι να τους δώσεις ένα μονοπώλιο». Ξεκαθάρισε δηλαδή ότι «το ερώτημα δεν είναι αν δίνεις χρήματα ή όχι σε όσους επιτυγχάνουν να αναπτύξουν ένα εμβόλιο ή πόσα χρήματα τους δίνεις, αλλά αν τους δίνεις ένα μονοπώλιο».
Όπως είπε χαρακτηριστικά «σε μια πανδημία, δεν πρέπει να συσσωρεύονται η τεχνολογία και οι εφευρέσεις. Κάνουμε μια διάκριση μεταξύ του πλαισίου γνώσης που σχετίζεται με το εμβόλιο, το οποίο είναι η εφευρετική φύση και τα δεδομένα και η πρόσβαση σε κυτταρικές γραμμές εργασίας και η τεχνογνωσία, που είναι ένα πράγμα. Και έπειτα, το φυσικό εργοστάσιο, ή το φυσικό αντίγραφο του εμβολίου είναι ένα άλλο. Στα εμβόλια καθεαυτά, αφού κατασκευαστούν και είναι έτοιμα προς κατανάλωση, υπάρχει ένα είδος ανταγωνιστικής κατανάλωσης. Ένα εργοστάσιο θα καταλήξει να ανήκει και να διοικείται από κάποιον συγκεκριμένο. Αλλά η τεχνογνωσία για να παρασκευαστεί ένα εμβόλιο, είναι το ένα πράγμα που δεν πρέπει να γίνει αντικείμενο μονοπωλίου, καθόλου».
Μάλιστα, πηγαίνοντας πιο μακριά από την πανδημία, βλέποντας στην πορεία τις σπάνιες παθήσεις και τον καρκίνο, ο James Love σημείωσε ότι «χρειάζεται να αποσυνδέσουμε το σύστημα των κινήτρων από την αναγνώριση μονοπωλίου. Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε πράγματα όπως οι ανταμοιβές εισόδου στην αγορά, ως υποκατάστατο για την αναγνώριση μονοπωλίου. Γιατί δεν μπορεί να βρεθούμε σε μία κατάσταση όπου να έχει ανακαλυφθεί μια νέα θεραπεία για την νωτιαία μυϊκή ατροφία ή την κυστική ίνωση, και να έχεις πολύ αποτελεσματικά φάρμακα για παιδιά, για παράδειγμα, και να μην είναι γενικά διαθέσιμα σε κάθε παιδί που θα μπορούσε να επωφεληθεί από αυτή τη θεραπεία, επειδή χρηματοδοτείς την καινοτομία μέσω της αναγνώρισης μονοπωλίων».
Τέλος, απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με το ζήτημα της μεταφοράς τεχνολογίας, ο James Love ανέφερε ότι τον τελευταίο χρόνο χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία, όταν συντάχθηκαν τα συμβόλαια χρηματοδότησης, να περιληφθούν σε αυτά ρήτρες για πλήρη μεταφορά τεχνολογίας. Όπως είπε, κάποια συμβόλαια, όπως αυτό που συνήψαν οι ΗΠΑ με την Pfizer περιείχαν σε κάποιο βαθμό τέτοιες ρήτρες, αλλά η έλλειψη διαφάνειας και η μυστικότητα γύρω από τα συμβόλαια έκανε δύσκολη την αξιολόγηση και δεν υπήρχε ένα σύνολο βέλτιστων πρακτικών για το πώς θα έπρεπε να χειριστούμε τη μεταφορά τεχνολογίας στα συμβόλαια χρηματοδότησης. Στο σήμερα πάντως, ο James Love πρότεινε οι κυβερνήσεις να εξετάσουν τις διαδικασίες που έχουν στη διάθεσή τους, όπως λόγου χάρη είναι ο Νόμος για την Αμυντική Παραγωγή στις ΗΠΑ. Εναλλακτικά, επισήμανε τις δυνατότητες εξαγοράς τεχνογνωσίας που υπάρχουν – εξάλλου οι περισσότερες επιτυχημένες προσπάθειες δημιουργίας εμβολίων ήρθαν από μικρές εταιρίες ή πανεπιστήμια και η σχετική τεχνολογία αγοράστηκε στη συνέχεια από μεγαλύτερους κατασκευαστές. Όπως τόνισε ο James Love, «είναι φτηνότερο να εξαγοράσεις την κατασκευαστική τεχνογνωσία και να κλιμακώσεις την παραγωγή, αντί να μείνουμε αμέτοχοι ως παθητικοί καταναλωτές και να περιμένουμε μια χούφτα εταιρίες, που τώρα υπαγορεύουν τις τιμές, να καθορίσουν σε ποιον και σε τι τιμή διατίθενται τα εμβόλια».
- Μαριανέλλα Κλώκα : Η ΕΕ δεν διαπραγματεύτηκε – Πίσω η Ευρώπη από ΗΠΑ και ΗΒ, αλλά σε πολύ δυσχερέστερη θέση 83 χώρες που θα εμβολιάσουν τον πληθυσμό τους το 2023 – Τα στοιχεία της τρομακτικής ανισότητας και του πλούτου που συσσωρεύεται γύρω από το εμβόλιο – Κάλεσμα στήριξης της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών
Τις εμπειρίες της από την επαφή της με το κράτος και με άλλες οργανώσεις μοιράστηκε η Μαριανέλλα Κλώκα, ξεκινώντας από τα διλήμματα της προτεραιοποίησης του εμβολιασμού, που δημιούργησε η έλλειψη εμβολίων, στον πυρήνα των οποίων βρισκόταν η αγωνία πολλών ανθρώπων, ιδίως ασθενών, «γιατί όχι και εμείς πρώτοι;». Επισήμανε το τεράστιο κενό που υπάρχει στον εμβολιασμό του προσφυγικού πληθυσμού και τους φόβους της υποκίνησης κοινωνικών αυτοματισμών, λόγω και πάλι της έλλειψης εμβολίων, ενώ και σε προσωπικό επίπεδο σημείωσε την μεγάλη αναμονή αρκετών εβδομάδων που αντιμετωπίζουν ακόμα και οι πλέον πρόθυμοι να εμβολιαστούν. Όπως σημείωσε, αυτά συμβαίνουν στην Ελλάδα, που έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να εμβολιάσει πλήρως το ένα τέταρτο του πληθυσμού της.
Όπως είπε, η Praksis χαιρέτισε την κοινή παραγγελία των 27 χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σημειώνοντας ότι η γραφειοκρατία των Βρυξελλών έλεγε στο παρελθόν ότι αυτά τα πράγματα δεν είναι σοβαρά να γίνουν, δεν θα γίνουν. Η φαρμακοβιομηχανία έλεγε ότι δεν είναι δυνατόν να γίνουν, δεν έχετε την εξουσία να το κάνετε. Ωστόσο, όπως υπογράμμισε, ο τρόπος με τον οποίο έγινε αυτή η κοινή παραγγελία είχε προβλήματα, καθώς κατά τη γνώμη της η Επιτροπή δεν διαπραγματεύτηκε, απλά έσπρωξε χρήματα ευρωπαίων φορολογουμένων, χωρίς να συζητήσει όρους για το από κοινού επενδυτικό ρίσκο, χωρίς να δημοσιεύσει τα συμβόλαια, ούτε καν να τα δώσει στα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου, περιμένοντας απλά από τις φαρμακευτικές εταιρείες να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους ως προς την παράδοση των συμφωνημένων δόσεων. Σύμφωνα με τη Μαριανέλλα Κλώκα, το αποτέλεσμα είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση να έχει από κοινού χαμηλό ποσοστό εμβολιασμού, μόλις 24% πλήρως εμβολιασμένους, αν τη συγκρίνουμε με τις ΗΠΑ που βρίσκονται στο 43%, το Ηνωμένο Βασίλειο που βρίσκεται στο 42% κ.λπ. Παρ’ όλα αυτά, σημείωσε ότι «είμαστε από τους τυχερούς ανθρώπους γιατί πολύ απλά έτυχε να γεννηθούμε στην Ευρώπη και όχι σε κάποια από αυτές τις 83 χώρες που δεν έχουν καμία ελπίδα να εμβολιαστούν πριν από 2023 – Γκάμπια, Καμερούν, Λιβερία, Κονγκό, Παπούα, Νέα Γουινέα, Μπουργκίνα Φάσο Λιβύη, Συρία, Υεμένη και πάρα πολλές άλλες».
Στο επίπεδο της πολιτικής, η Μαριανέλλα Κλώκα υπογράμμισε ότι «εξακολουθούμε με πολύ μικρές αλλαγές να προσπαθούμε να απαντήσουμε σε μια πανδημία που πλήττει όλη την ανθρωπότητα, διατηρώντας ένα σύστημα που εδώ και καιρό βαθαίνει τις ανισότητες και εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης και παγκοσμίως. Προτάσσουμε το τι συμβαίνει με τον εμβολιασμό της οικογένειας μας, του εαυτού μας και όχι της ανθρωπότητας». Όπως είπε όμως, «αυτή η προσέγγιση είναι τόσο αφελής, όσο και άπληστη. Άπληστη, γιατί την ίδια στιγμή που εμείς, αντί να ασχολούμαστε με αυτή τη γενικότερη εικόνα, κλεινόμαστε στο μικρόκοσμο, βοηθάμε έμμεσα στο να πλουτίζουν λίγοι». Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε, οι δαπάνες για τα πυρηνικά όπλα αυξήθηκαν κατά 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020, καθώς η πανδημία απλωνόταν σε όλο τον πλανήτη. Οι 9 χώρες που κατέχουν πυρηνικά όπλα δαπάνησαν συνολικά 72,6 δισεκατομμύρια δολάρια για τα πυρηνικά τους όπλα, ποσό που αντιστοιχεί σε 137.000 $ το λεπτό. Σύμφωνα δε με την έκθεση της Oxfam που επικαλέστηκε η Μαριανέλλα Κλώκα, τουλάχιστον 9 άτομα έχουν γίνει νέοι δισεκατομμυριούχοι από την αρχή της πανδημίας, χάρη στα υπερβολικά κέρδη που αποφέρουν τα μονοπώλια των φαρμακευτικών εταιρειών στην παραγωγή εμβολίων. Ο καθαρός συνολικός πλούτος αγγίζει τα 19,3 δισεκατομμύρια δολάρια, κεφάλαιο αρκετό για να εμβολιαστούν, όπως είπε, όλοι οι άνθρωποι σε χώρες χαμηλού εισοδήματος για πάνω από μία φορά με τις σημερινές τιμές αγόρασε. Εν τω μεταξύ, αυτές οι χώρες έχουν λάβει μόνο το 0,2% της παγκόσμιας προσφοράς εμβολίων εξαιτίας του τεράστιου ελλείμματος στις διαθέσιμες δόσεις, παρά το γεγονός ότι φιλοξενούν αυτές οι χώρες 10% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Η Μαριανέλλα Κλώκα αναφέρθηκε επίσης διεξοδικά στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών που έχει σκοπό να συγκεντρώσει ένα εκατομμύριο υπογραφές που θα ζητούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συζητηθεί το θέμα της προσωρινής άρσης της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας που αφορά εμβόλια, διαγνωστικά και φάρμακα για την πανδημία, που όπως είπε, δεν είναι κάτι το καινούριο, είναι κάτι ήδη θεσμοθετημένο. Κάλεσε δε όλους να υπογράψουν και να διαδώσουν την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών «Δικαίωμα στη θεραπεία, όχι κέρδη από την πανδημία». Όπως χαρακτηριστικά ανάφερε : «Σας καλώ να αντισταθείτε στον ατομικισμό, να αντισταθείτε στη διαίρεση άνευ ορίων, να δώσετε ραντεβού με το πεπρωμένο της ανθρώπινης εξέλιξης και όχι της οπισθοδρόμησης, να πάρετε θέση για την κοινωνική δικαιοσύνη. Να μην υποτιμάτε τον καθημερινό αγώνα, να μην αφήνετε χώρο στην αποθάρρυνση, την απογοήτευση και την απελπισία. Ένα πράγμα τουλάχιστον η πανδημία μάς μαθαίνει. Καμιά και κανένας δεν θα είναι ασφαλής αν δεν είμαστε όλοι ασφαλείς».
- Γιάννης Νάτσης : Σημαντικό το ότι μπαίνει το θέμα των πατεντών στο τραπέζι στην καρδιά του παγκόσμιου συστήματος βιοτεχνολογίας – Η συζήτηση περί στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης θα σημάνει περισσότερο δημόσιο χρήμα και διευκολύνσεις στις εταιρίες – Οι εταιρίες αξιοποιούν τον covid19 για να προωθήσουν την ατζέντα τους – Απευθείας σχέσεις πλέον αρχηγών κρατών με φαρμακοβιομηχανίες
Ο Γιάννης Νάτσης, μεταφέροντας την οπτική της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών, αλλά και την εμπειρία του μέσα από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, υπογράμμισε τη σημασία και την επικαιρότητα της συζήτησης. Ξεκινώντας από τη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά και τη στήριξη Μπάιντεν στο θέμα της άρσης των πατεντών, σημείωσε ότι είναι σημαντικό το ότι, λόγω της πανδημίας, όλα τα θέματα, ακόμη και το «ιερό Ευαγγέλιο» που είναι οι πατέντες για τις φαρμακευτικές, βρίσκονται στο τραπέζι, ακόμη και στην καρδιά του παγκόσμιου οικοσυστήματος βιοτεχνολογίας και έρευνας και ανάπτυξης φαρμάκων που είναι ΗΠΑ. Όπως θύμισε, ο παγκόσμιος τζίρος στις φαρμακευτικές είναι περίπου 1,2-1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια και πάνω από το μισό γίνεται στις ΗΠΑ. Επίσης, επισήμανε την υποκρισία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς την άνοιξη του 2020, η ίδια η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διοργάνωνε μεγάλα διαδικτυακά γεγονότα, με αρχηγούς κρατών μεταξύ των οποίων και τον Έλληνα πρωθυπουργό, ο οποίος τότε ακουγότανε πολύ υπέρ της θέσης του εμβολίου ως ένα παγκόσμιο δημόσιο αγαθό, το οποίο φυσικά στη συνέχεια είδαμε ότι δεν υλοποιήθηκε.
Ο Γιάννης Νάτσης αναφέρθηκε επίσης στη συλλογική προμήθεια των εμβολίων από την Ε.Ε., την οποία χαρακτήρισε πολύ σωστή, σημείωσε ωστόσο ότι λόγω των καθυστερήσεων, πολλά υπουργεία Υγείας δίσταζαν να χορηγήσουν την πρώτη δόση σε μεγάλο αριθμό των πολιτών τους, γιατί δεν ήταν σίγουροι ότι θα έχουν τη δεύτερη δόση όταν θα προέκυπτε η ανάγκη. Όπως είπε, «παρόλο που προφανώς είμαστε τυχεροί σε σχέση με άλλα μέρη του πλανήτη, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρέθηκε να εξαρτάται και εξαρτάται ακόμη, γιατί τα προβλήματα δεν σταμάτησαν με την Astra Zeneca, δεν είναι το μοναδικό συμβόλαιο το οποίο οι εταιρείες αθέτησαν τις υποσχέσεις τους, ιδίως όσον αφορά στην παράδοση των δόσεων και των χρονοδιαγραμμάτων».
Υπενθύμισε επίσης ότι η δημόσια στήριξη που δόθηκε προς τις εταιρίες για την ανάπτυξη του εμβολίου δεν ήταν μόνο χρήματα, αλλά και διευκολύνσεις παντός τύπου, αλλά παρ’ όλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν χρησιμοποίησε επαρκώς την διαπραγματευτική της ισχύ. Ουσιαστικά δεν διαπραγματεύτηκε, αλλά απλώς αγόρασε. Σημείωσε δε ότι, παρά τις καλές τιμές που πέτυχε η Ε.Ε. στον πρώτο γύρο, δεν πρέπει να έχει κανείς την ψευδαίσθηση ότι οι εταιρείες δεν έχουν κέρδος.
Για τα σημερινά τεκταινόμενα, ο Γιάννης Νάτσης υπογράμμισε ότι στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή και ενόψει της γαλλικής Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βλέπουμε ότι υπάρχει μια ευθυγράμμιση του Παρισιού με το Βερολίνο, ουσιαστικά να τα δώσουμε όλες τις εταιρείες. Ο ίδιος δε από την πλευρά του έθεσε ορισμένα ερωτήματα. Λόγου χάρη, από πού θα προσελκύσουμε επενδύσεις; Και τι συνέπειες θα έχουν και στις τιμές των φαρμάκων στην Ευρώπη ευρύτερα, όχι μόνο στα εμβόλια;
Όπως είπε, «όταν μιλάμε για τις πατέντες μιλάμε για τον ακρογωνιαίο λίθο του συστήματος ανάπτυξης των φαρμάκων ευρύτερα», γι’ αυτό ο ίδιος τόνισε ότι φοβάται πως πολλά από τα λόγια περί στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης – που ούτως ή άλλως είναι μέσα στους βασικότερους, αν όχι ο μεγαλύτερος παραγωγός εμβολίων, ενώ δεν σταμάτησε ποτέ τις εξαγωγές προς άλλες χώρες – είναι τελικά άδεια λόγια, τα οποία θα μεταφραστούν σε ακόμη περισσότερο δημόσιο χρήμα, να πηγαίνει στις εταιρείες χωρίς όρους. Δηλαδή μια λευκή επιταγή, η οποία δεν είναι μόνο οικονομική. Όπως ανέφερε, «οι μεγάλες εταιρείες, προσπαθούν ελέω της πανδημίας, να επαναφέρουν επιθυμίες τους, τις οποίες στο παρελθόν ίσως να είχαν αποτύχει να τις περάσουν. Θέλουν να έχουν πιο εύκολη αδειοδότηση των προϊόντων τους, θέλουν να αποφύγουν δικαστικές διώξεις αν υπάρχουν παρενέργειες και ούτω καθεξής».
Τέλος, σημείωσε ότι τον ανησυχεί το γεγονός ότι πλέον οι εταιρείες μιλάνε απευθείας με αρχηγούς κρατών και υπάρχει μια πολιτικοποίηση της φαρμακευτικής πολιτικής, ενώ στην πραγματικότητα δεν διαμορφώνεται πολιτική δημόσιας υγείας, ούτε φαρμακευτική πολιτική απλώς με το να μιλάς με τον επικεφαλής, τον πρόεδρο μιας εταιρείας στο τηλέφωνο. Όπως είπε, «δεν διαμορφώνουμε σοβαρή πολιτική, έχοντας την αυταπάτη, την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να μιλάμε έτσι στο τηλέφωνο, οι εταιρείες όμως έτσι προωθούν πολλά, ατζέντες οι οποίες θα ήθελαν να παραμείνουν και μετά τον covid19».
Απαντώντας τέλος σε ερώτηση του κοινού σε σχέση με την επίδραση των πατεντών στην έρευνα και την ανάπτυξη νέων φαρμάκων, με κριτήρια της αγοράς, ο Γιάννης Νάτσης ανέφερε ότι είναι σημαντική η επιστροφή σε ένα πολυσχιδές σύστημα δημόσιας στήριξης, ώστε να έχουμε ουσιαστική καινοτομία. Διευκρίνισε δε ότι κάθε νέο φάρμακο, δεν είναι και καινοτόμο. Αντιθέτως, επισήμανε ότι η αξιολόγηση των φαρμάκων που γίνεται από διάφορους εθνικούς φορείς πολλών κρατών, με την αξιολόγηση της ιατρικής τεχνολογίας, δείχνει ότι ένα νέο φάρμακο δεν είναι απόλυτα και καινοτόμο, παρόλο που έρχεται στην αγορά συνήθως με μια πάρα πολύ υψηλή τιμή.
- Ανδρέας Ξανθός : Το σημερινό επιχειρηματικό μοντέλο αποδείχθηκε ανεπαρκές στη μεγαλύτερη υγειονομική κρίση των τελευταίων 100 χρόνων – Τα κοινά αγαθά μπορούν να δώσουν την απάντηση – Διαμορφώνεται ένα προοδευτικό μπλοκ γύρω από το θέμα διεθνώς – Η άρση των πατεντών θα βοηθούσε και την εγχώρια φαρμακοβιομηχανία να επενδύσει σε νέες τεχνολογίες και να μειωθεί η εξάρτηση της χώρας από εισαγόμενα καινοτόμα φάρμακα και εμβόλια
Κλείνοντας τον κύκλο των παρεμβάσεων, ο Ανδρέας Ξανθός σημείωσε ότι σήμερα βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή της πανδημίας, καθώς δεν έχει τελειώσει αυτή η μεγάλη τομή, μεγάλη πρόκληση για την ανθρωπότητα. Σε αυτό το πλαίσιο υπογράμμισε ότι «η συζήτηση για την αλλαγή πλαισίου και για την διαμόρφωση πολιτικών ισότητας, αλληλεγγύης και δίκαιης κατανομής των σύγχρονων πόρων, των πόρων που αφορούν επιτεύγματα επιστημονικά είτε στη διάγνωση είτε στην πρόληψή της, πια είναι μια συζήτηση που αφορά και το παρόν, αλλά κυρίως το μέλλον, το αύριο, είτε σε επόμενες φάσεις της πανδημίας, οι οποίες θα ακολουθήσουν, είτε σε νέες αναδυόμενες απειλές δημόσιας υγείας, οι οποίες πιθανότατα θα προκύψουν. Υπάρχουν επιστήμονες, υπάρχουν μελέτες που λένε ότι ο αιώνας μας θα είναι ο αιώνας των μεταλλαγμένων ιών».
Όπως είπε, «το σημερινό μοντέλο, το επιχειρηματικό, το διεθνές πλαίσιο ανάπτυξης έρευνας και ανάπτυξης και κυκλοφορίας και διάθεσης φαρμάκων, αποδείχθηκε στην μεγαλύτερη υγειονομική κρίση των τελευταίων 100 χρόνων εντελώς αναποτελεσματικό, ενώ είναι προφανές ότι αυτό το οποίο προτάσσεται είναι το «δικαίωμα», σε εισαγωγικά, φαρμακευτικών εταιρειών να έχουν υπερκέρδη από την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων και των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Σημείωσε μάλιστα ότι, «έναντι του κρίσιμου και ζωτικού δικαιώματος των ανθρώπων να έχουν έγκαιρη και ισότιμη πρόσβαση στην ανοσοποίηση και στην προστασία από αυτή τη φονική πανδημία, αυτά είναι τα δύο επί της ουσίας δικαιώματα τα οποία συγκρούονται σε αυτή τη φάση. Είναι διαιρετική τομή σε αυτή τη φάση η θέση για την απελευθέρωση, για την τροποποίηση αυτού του καθεστώτος. Είναι πραγματικά πεδίο μεγάλης ευρύτατης κοινωνικής και πολιτικής σύγκρουσης παγκόσμια η παρέμβαση».
Σε σχέση με την παρέμβαση Μπάιντεν, ο Ανδρέας Ξανθός εξέφρασε την εκτίμηση ότι «ο Τζο Μπάιντεν και ένα μεγάλο κομμάτι προφανώς του αμερικανικού συστήματος συνειδητοποίησε ότι η υπόθεση της διαχείρισης της πανδημίας και της αποτροπής ενός σπιράλ μεγάλης οικονομικής ύφεσης και καταστροφής δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με άλλο τρόπο. Συνειδητοποίησε δηλαδή αυτό το οποίο λένε όλοι οι επιστήμονες, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ότι εάν δεν είμαστε όλοι ασφαλείς, δεν είναι κανένας ασφαλής, ότι όσο υπάρχουν χώρες με τεράστιους πληθυσμούς, στις οποίες δεν προχωρά εμβολιασμός, αυτές λειτουργούν ως επωαστήρια νέων μεταλλάξεων, μεταδοτικότερων και ανθεκτικότερων και στα ήδη κυκλοφορούντα εμβόλια».
Επίσης, ο Ανδρέας Ξανθός στηλίτευσε την ασυνέπεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «παρά τα ωραία και εύκολα λόγια, τα οποία είχαν ειπωθεί από πέρσι για το εμβόλιο παγκόσμιο αγαθό». Όπως είπε, «όταν τέθηκε επί τάπητος το ζήτημα, τότε η συντηρητική Ευρώπη, η δεξιά της Ευρώπης, η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία συσπειρώθηκε και άρχισε να αναμασά τα επιχειρήματα των πολυεθνικών φαρμάκων για την υπονόμευση της καινοτομίας, για τις επενδύσεις που έχουν γίνει και που πρέπει να αποφέρουν κέρδος, διότι το κέρδος είναι ο κινητήριος μοχλός για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων και λοιπά, αποσιωπώντας το γεγονός ότι έχουν επενδυθεί τεράστιοι δημόσιοι πόροι».
Σε πολιτικό επίπεδο, ο Ανδρέας Ξανθός εξέφρασε την εκτίμηση ότι διαμορφώνεται ένα προοδευτικό, με την ευρεία έννοια, μπλοκ, το οποίο προτάσσει την ιδέα των κοινών αγαθών, των commons, τα οποία, όπως είπε, «είναι αυτά που μπορούν να δώσουν απάντηση και στις ανάγκες αυτής της πανδημικής κρίσης, αλλά είναι και η στρατηγική προς την οποία πρέπει να κινηθούμε για να αντιμετωπίσουμε όλες τις προκλήσεις της πολιτικής υγείας στα επόμενα χρόνια». Όπως σημείωσε, «έχουμε νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές εξελίξεις, έχουμε γονιδιακές θεραπείες, έχουμε ιατρικής ακριβείας, έχουμε ανοσοθεραπείες, έχουμε τεράστια όπλα απέναντι σε απειλητικά για τη ζωή νοσήματα όπως είναι ο καρκίνος και όλα αυτά, επειδή ακριβώς προστατεύονται από αυτό το σύστημα των πατεντών, τελικά γίνονται πανάκριβα και άρα δημιουργούν δομικά εμπόδια πρόσβασης και ισότιμης παροχής στους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο που τα έχουν ανάγκη».
Μάλιστα, ο Ανδρέας Ξανθός εκτίμησε ότι η πανδημία αλλάζει τα πάντα και χαιρέτισε το γεγονός ότι βγήκαν πρώην πρωθυπουργοί, νομπελίστες αυτή την περίοδο και στήριξαν με πολύ ηχηρό τρόπο αυτή την προοπτική της άρσης της πατέντας. Όπως ανέφερε, «εάν δεν το συνειδητοποιήσουμε αυτό και αν δεν βάλουμε μια οραματική, ας πούμε, ατζέντα και νέα προτάγματα, ούτε αυτή καθαυτή την κρίση θα μπορέσουμε να τη διαχειριστούμε αξιοπρεπώς με τις λιγότερες δυνατές απώλειες, ούτε και φυσικά θα έχουμε θωρακίσει το διεθνές σύστημα απέναντι σε νέου τέτοιου τύπου απειλές».
Απαντώντας δε σε ερωτήσεις του κοινού, ο Ανδρέας Ξανθός ανέφερε ότι και η εγχώρια βιομηχανία, παρά το ότι στην αρχή ήταν επιφυλακτική, σε μεταγενέστερες συζητήσεις ωριμάζει πια η ιδέα ότι μέσω συμπράξεων επιχειρηματικών μπορεί – στο βαθμό φυσικά που αρθεί το καθεστώς προστασίας της πατέντας και υπάρχει διαμοιρασμός τεχνογνωσίας και δεδομένων και λοιπά, με κάποιες κρίσιμες επενδύσεις και με μια αναγκαία στήριξη προφανώς από το Κράτος – να παρακολουθήσει σε ένα βάθος χρόνου αυτή την υπόθεση των νέων τεχνολογιών, των εμβολίων και να επενδύσει και αυτή, ώστε κάποια στιγμή να μειωθεί αυτή η απόλυτη εξάρτησή μας από εισαγόμενα καινοτόμα φάρμακα και εμβόλια.
Κλείνοντας τη συζήτηση, ο Ανδρέας Ξανθός ανέφερε χαρακτηριστικά : «Στο σημείο που είμαστε νομίζω ότι δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να εξαρτάται η παγκόσμια δημόσια υγεία από τα business plans και τα επιχειρηματικά σχέδια και τις συμπράξεις, τις εταιρικές των φαρμακευτικών εταιρειών, ούτε από τη φιλανθρωπία των κυβερνήσεων των πλούσιων χωρών του κόσμου. Πλέον απαιτείται η στρατηγική αυτή την οποία συζητήσαμε, περιγράψαμε σήμερα για την απελευθέρωση του καθεστώτος της πατέντας. Είναι πλέον ένα αίτημα υγειονομικά, κοινωνικά, ηθικά και πολιτικά και νομιμοποιημένο και επιβεβλημένο».