Η έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, πριν από ακριβώς εκατό χρόνια, αποτέλεσε το πρελούδιο ενός νέου κόσμου. Πολλοί μάλιστα τον θεωρούσαν ως «τον πόλεμο που θα τελειώσει όλους τους πολέμους», που θα διευθετούσε δηλαδή το σύνολο των εδαφικών ζητημάτων με βάση την νέα, τότε, Αρχή της Αυτοδιάθεσης των Εθνών. Ήταν μία από τις στιγμές στην ιστορία που η πίστη στις δυνατότητες της προόδου δημιουργούσε εξιδανικεύσεις και εξάλειφε από την οπτική των ανθρώπων τις αντιφάσεις.

Στην Ελλάδα, ο Μεγάλος Πόλεμος αποτελεί ένα σχεδόν αγνοημένο τοπίο της συλλογικής μας συνείδησης. Τα εθνικού ενδιαφέροντος γεγονότα που προηγήθηκαν, όπως οι βαλκανικοί πόλεμοι και κυρίως ακολούθησαν, με κύριο τη Μικρασιατική Καταστροφή, ενώ υπάρχουν στη συλλογική μνήμη, τοποθετούνται εκεί αποκομμένα από τους κοινωνικούς μηχανισμούς και τις ιδεολογικές γεννέσεις που οδήγησαν στον Πόλεμο και με τα οποία συνδέονται.

Με αφορμή την επέτειο της εκατονταετηρίδας, το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και τα ΑΣΚΙ αποφάσισαν να αφιερώσουν στον Μεγάλο Πόλεμο την πρώτη ενότητα «Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος: Η αφετηρία ενός νέου κόσμου» της σειράς εκδηλώσεων υπό τον τίτλο «ΓΙΑΤΙ ΑΛΛΑΖΕΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ; Η Αριστερά στον 20ο αιώνα: Στρατηγικές επιλογές και ιστορικές συγκυρίες». Στόχος ήταν να παρουσιαστούν οι εξελίξεις που οδήγησαν στο ξέσπασμα του πολέμου, εξετάζοντας την ελληνική περίπτωση ως μέρος των παγκόσμιων αλλαγών που συντάραξαν τον κόσμο και ασφαλώς σε σχέση με τη συγκρότηση της Αριστεράς. Επιλογή δικαιολογημένη, δεδομένου ότι ο Πόλεμος οδήγησε στη δυναμική παρουσία στο ιστορικό προσκήνιο ενός από τους πιο βασικούς παράγοντες αλλαγής του: του σοσιαλισμού.

Στις πέντε εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν συζητήθηκαν η τότε στάση της Αριστεράς ως προς το εθνικό φαινόμενο και τα προβλήματα διαχείρισης και εννοιολόγησής του (με τον συντονιστή του δικτύου transform europe! Βάλτερ Μπάγερ και τον αναπληρωτή καθηγητή πολιτικής θεωρίας Γρηγόρη Ανανιάδη), τα πολεμικά μέτωπα και η διάλυση των αυτοκρατοριών (με την αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας Σία Αναγνωστοπούλου και τον υπεύθυνο του Ιστορικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη Τάσο Σακελλαρόπουλο), η Οκτωβριανή Επανάσταση και τα χαρακτηριστικά της συγκρότησης των σοσιαλιστικών κομμάτων στην Ευρώπη (με την επιστημονική συνεργάτη των ΑΣΚΙ Ιωάννα Παπαθανασίου και τον καθηγητή κοινωνικής θεωρίας και κοινωνιολογίας Ηλία Νικολακόπουλο), ο Εθνικός Διχασμός και οι διάφορες εκφάνσεις του (με τον ομότιμο καθηγητή ιστορίας Προκόπη Παπαστράτη και την επίκουρη καθηγήτρια ιστορίας Δέσποινα Παπαδημητρίου) και η ελληνική Αριστερά στον Πόλεμο, από τους πρωτοσοσιαλιστές ως το Μικρασιατικό Μέτωπο (με τον υποψήφιο δρ. ιστορίας Κώστα Παλούκη και τον δρ. Ιστορίας Μιχάλη Λυμπεράτο).

Όλο το πρόγραμμα των εκδηλώσεων μαζί με τα βίντεο των ομιλιών μπορείτε να τα βρείτε στην ιστοσελίδα του ΙΝΠ, στην κατηγορία Εκδηλώσεις. Στο προσεχές μέλλον η σειρά των εκδηλώσεων ιστορίας θα επεκταθεί με νέες ενότητες.

 

Σταύρος Παναγιωτίδης

(αναδημοσίευση από το περιοδικό Αρχειοτάξιο, τ. 16, Δεκέμβριος 2014)