Τετράδια των Εργαστηρίων για τις τεχνολογίες
Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς δημοσιεύει τα Τετράδια των Εργαστηρίων για τις τεχνολογίες, μια συλλογή κειμένων-εισηγήσεων που συζητήθηκαν στα ομώνυμα εργαστήρια τον Μάρτιο του 2023, στο πλαίσιο της θεματικής Γνώση και Τεχνολογία. Στόχος των εργαστηρίων ήταν να εμβαθύνουν σε ζητήματα τεχνολογίας και πολιτικής και να αναδείξουν συγκεκριμένες προτάσεις και εγχειρήματα σε επιλεγμένες θεματικές.
Με αφετηρία ένα ευρύ φάσμα ερευνών και αναλύσεων που προσεγγίζουν κριτικά το κυρίαρχο τεχνολογικό παράδειγμα, στα εργαστήρια επιλέξαμε να εστιάσουμε τη συζήτηση σε προτάσεις που αποτυπώνουν μια εναλλακτική κατεύθυνση ως προς την πορεία της τεχνολογίας. Προσπαθήσαμε, με άλλα λόγια, να διερευνήσουμε από διαφορετικές οπτικές τι μπορεί να σημαίνει «καλύτερες», δηλαδή πιο δημοκρατικές, πιο δίκαιες, πιο συμπεριληπτικές, πιο οικολογικές τεχνολογίες, αναδεικνύοντας και συγκεκριμένα παραδείγματα. Τα εργαστήρια με αυτήν την έννοια αποτέλεσαν ένα πείραμα διαθεματικότητας, ενώ ανέδειξαν την αλληλεξάρτηση θεωρίας και πράξης.
Το πρώτο εργαστήριο με τίτλο «Πώς ορίζουμε τις δημοκρατικές τεχνολογίες;» (Ι) αφορούσε μια γενικότερη συζήτηση οριοθέτησης του πεδίου. Τα επόμενα εστίασαν σε συγκεκριμένες θεματικές με παραδείγματα, εγχειρήματα και προτάσεις, με σκοπό αφενός να δώσουν ορατότητα στις ήδη υφιστάμενες προσπάθειες, αφετέρου να βοηθήσουν τη συγκρότηση στρατηγικών και την ενίσχυση τεχνολογιών προς αυτήν την κατεύθυνση. Αφορούσαν συζητήσεις γύρω από τα εξής ερωτήματα: «Υπάρχουν νέα (ψηφιακά) δικαιώματα; Ποιος ο ρόλος του κράτους; (μεγάλα δεδομένα, αλγόριθμοι, μηχανική μάθηση/ΤΝ)» (ΙΙ), «Πώς διαμορφώνονται χειραφετητικά παραγωγικά υποδείγματα στην ψηφιακή εποχή;» (ΙΙΙ), «Πώς οικοδομούνται δημόσια ψηφιακά αγαθά στην παιδεία;» (ΙV)
Τα Τετράδια, σε επιμέλεια Μαρίας Χαϊδοπούλου Βρυχέα, συντονίστριας των εργαστηρίων, συγκεντρώνουν εισηγήσεις των: Τέλη Τύμπα, καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΕΚΠΑ, Γιώργου Λιουδάκη, ηλεκτρολόγου μηχανικού και μηχανικού υπολογιστών (ICT abovo) και εντ. διδάσκοντος στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Ελένης Ρεθυμιωτάκη, αναπληρώτριας καθηγήτριας Κοινωνιολογίας του Δικαίου στη Νομική Σχολή (ΕΚΠΑ) και πρ. προέδρου της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, Χάρη Παπαευαγγέλου, πολιτικού επιστήμονα, μεταδιδακτορικού ερευνητή στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, Αλέξανδρου Μελίδη, πολιτικού επιστήμονα και γενικού διευθυντή του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ), Στέφανου Βιτωράτου, δικηγόρου, συνιδρυτή και αντιπρόεδρου της Homo Digitalis, Γιώργου Παπανικολάου, γιατρού, επίκουρου καθηγητή στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και ειδικού στα κοινά και στις ανοικτές τεχνολογίες, Γιώργου Βελεγράκη, γεωγράφου, διδάσκοντος ΔΠΜΣ STS στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης (ΕΚΠΑ) και μέλους της συνεργατικής ομάδας σχεδιασμού Commonspace, Βασίλη Κωστάκη, καθηγητή Τεχνολογικής Διακυβέρνησης και Βιωσιμότητας στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Τάλιν, ερευνητή στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και ιδρυτικού μέλους του P2P Lab και των Τζουμέικερς, Συνεταιρισμού εργαζομένων Sociality, Αντώνη Αγγελάκη, επίκουρου καθηγητή Πολιτικών Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Γεωργίας Αγγελάκη, μέλους του Europeana Foundation Advisory Board, Ερρίκου Βεντούρα, καθηγητή στο Τμήμα Μηχανικών Βιοϊατρικής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Νικόλαου Μήτρου, καθηγητή στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ και επιστημονικού υπεύθυνου του Έργου Κάλλιπος, Ράνιας Καλαντζή, εκπαιδευτικού πληροφορικής, πρ. γενικής διευθύντριας της ΣΔΣΤΕ (Σιβιτανιδείου Δημόσιας Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων), Δέσποινας Μητροπούλου, ειδικής ανοικτών ψηφιακών τεχνολογιών και πρ. γενικής διευθύντριας του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών ΕΕΛΛΑΚ.
Τα Τετράδια των εργαστηρίων για τις τεχνολογίες ως ένα βαθμό δίνουν το στίγμα των τεσσάρων συναντήσεων-συζητήσεων που πραγματοποιήθηκαν τον Μάρτιο του 2023 και παραμένουν επίκαιρες. Είναι μια συλλογή κειμένων που αποτυπώνουν διαφορετικές οπτικές, στοιχείο που φαίνεται και στο διαφορετικό ύφος του λόγου, αλλά κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Ελπίζουμε τα Τετράδια να προσθέσουν ένα ακόμα λιθαράκι σε ένα γόνιμο και, όλο και περισσότερο, διαθεματικό διάλογο για την πορεία της τεχνολογίας.
Καλή ανάγνωση!